Ông Tô Đông Pha là vị quan dưới thời nhà Tống, giỏi giang và rất mộ đạo, đặc biệt là Phật giáo. Trong sự nghiệp tu hành, ông từng hai lần được Thiền sư Phật Ấn (người bạn đồng niên) “thử tâm”. Qua hai lần này, ông nhận ra bản thân còn bị lời khen chê chi phối, chưa đạt đến bát phong xuy bất động và bản thân còn nhiều tâm đố kỵ, ganh ghét.  

Để hiểu rõ hơn về hai lần “thử tâm” và bài học quý giá giúp rèn tâm không lay động trước mọi hoàn cảnh, không ganh ghét, đố kỵ của ông Tô Đông Pha, kính mời quý vị theo dõi bài viết dưới đây. 

Ông Tô Đông Pha là ai?

Ông Tô Đông Pha là một vị quan rất thông minh, giỏi giang, đặc biệt xuất sắc về thơ phú. Ông được xem là một trong bát đại danh nhân của Trung Quốc. Mặc dù làm quan nhưng cuộc đời ông lận đận vì thường bới móc, xiên xỏ chuyện người. 

Ông yêu thích các tư tưởng triết học của Khổng giáo, Lão giáo và cả Phật giáo; đặc biệt rất chăm chỉ học giáo lý của đạo Phật và tu thiền. Ông có bạn đồng niên đã xuất gia - đó là Thiền sư Phật Ấn. Thiền sư Phật Ấn thường chỉ dạy Phật Pháp cho Tô Đông Pha, trong đó thiền sư cũng nói về việc người tu phải rèn luyện, vượt qua bát phong - tức làm sao để tâm không bị lay động hay chướng ngại trước “tám gió” (lợi, suy, hủy, dự, xưng, cơ, khổ, lạc).  

Ông Tô Đông Pha: Hai lần được Thiền sư Phật Ấn “thử tâm” và sự tỏ ngộ

Sau một thời gian tu học, thiền quán, ông Tô Đông Pha nghĩ rằng bản thân đã tu tốt, bát phong thổi đến sẽ không còn bị lay động nữa. Một hôm, ông làm bài thơ tặng Ngài Phật Ấn:

“Khể thủ thiên trung thiên

Hào quang chiếu đại thiên

Bát phong xuy bất động

Đoan tọa tự kim liên.”

Bài thơ ca ngợi Đức Phật - một con người đặc biệt, bậc hào quang chiếu khắp tất cả thế giới, tám gió thổi nhưng Ngài không lay động; nên Ngài được ngồi trên tòa sen. Tuy ca ngợi Phật, nhưng ông Tô Đông Pha ý muốn ám chỉ bản thân đã đạt được bát phong xuy bất động. Tâm đắc với bài thơ, ông lệnh cho lính hầu mang ngay sang cho Ngài Phật Ấn để Ngài nhận xét.

Lính hầu cầm phong thư, chèo thuyền sang sông trình lên Ngài Phật Ấn:

- Bạch Hòa thượng, quan con có thư trình cho Ngài, xin Ngài xem rồi nhận xét ạ.

Ngài Phật Ấn mở phong thư và đọc, hiểu rằng ông Tô Đông Pha đang tưởng bở, nghĩ rằng mình tu hay như Phật, bát phong xuy bất động; nhưng thực tế không phải vậy. Ngài đã viết một lời nhận xét vào đó: Phóng thí - dịch ra tiếng Việt là “đánh rắm”. Sau đó, Ngài gấp cẩn thận đưa cho lính hầu và nói:

- Hãy mang về trình cho quan con, ta đã nhận xét vào đó rồi.

Khi ông Tô Đông Pha mở thư, nhìn thấy dòng chữ “Phóng thí”, ông tức điên, mặt đỏ, mắt trợn lên, dậm chân bảo:

- Ông Hòa thượng này thật láo toét! Bay đâu, mang áo mão ra đây để ta sang xử tội ông ta. 

Ông Tô Đông Pha mặc áo mão và đeo đai, tức tốc chèo thuyền sang sông để gặp Ngài Phật Ấn. Khi thuyền vừa cập bến, Thiền sư Phật Ấn tươi cười đứng bên bờ sông đợi. Thấy ông Tô Đông Pha hầm hầm bước lên, Ngài Phật Ấn nói:

- Không biết ngọn gió lành nào đưa đại quan sang đây?

Ông Tô Đông Pha đứng ngang hàng với Thiền sư Phật Ấn, trợn mắt, dậm chân và quát ầm lên:

- Ông là thiền sư kiểu gì, thơ của tôi hay như vậy mà lại nhận xét một cách thô lỗ. Ông thật là quá đáng!

Ngài Phật Ấn nhẹ nhàng cười tươi và bảo:

- Thưa đại quan, bài thơ ý muốn nói Ngài đã đạt được bát phong xuy bất động - tám gió thổi không động. Vậy mà chỉ có cái “đánh rắm” của tôi thôi mà Ngài bay từ bên kia sông sang bên này sông. Vậy thử hỏi, Ngài còn động hay hết động?

Lúc này, ông Tô Đông Pha mới chưng hửng: 

- Mình bị thiền sư chơi một vố quá đau. Mình còn quá kém nhưng lại cứ nghĩ đã bát phong xuy bất động. 

Lần này, Tô Đông Pha thua Thiền sư Phật Ấn, nên ông quyết tâm cố gắng tu tập, chăm chỉ học Phật Pháp và ngồi thiền. Một hôm, Thiền sư Phật Ấn sang công đường thăm hỏi ông Tô Đông Pha. Tô Đông Pha mời Ngài uống trà và bảo:

- Tôi với Ngài thi ngồi thiền xem thế nào?

Ngài Phật Ấn đồng ý. Sau khi ngồi thiền xong, trong lúc xả thiền, Tô Đông Pha hỏi Ngài Phật Ấn:

- Ngài thấy tôi ngồi thiền thế nào?

Ngài Phật Ấn đáp:

- Tôi thấy ông ngồi thiền rất đẹp, như một vị Phật.

Tô Đông Pha sung sướng, vui mừng, hớn hở. Ngài Phật Ấn hỏi Tô Đông Pha rằng:

- Còn ông nhìn thấy tôi ngồi thiền thế nào?

Tô Đông Pha vẫn còn cay cú Ngài Phật Ấn từ trước, liền trả lời:

- Tôi nói thật, Ngài ngồi thiền trông thù lù như bãi phân trâu ấy, rất xấu. 

Ngài Phật Ấn không đáp lại, chỉ nhẹ nhàng mời trà. Tô Đông Pha nghĩ bụng:

- Ông Phật Ấn chết với mình rồi, keo này ông ấy thua thật rồi. Mình nói ông ngồi như bãi phân trâu mà ông không hé răng nói được câu nào. 

Tô Đông Pha về nhà, vui mừng kể cho em gái - một người học Phật rất giỏi:

- Này tiểu muội, hôm nay anh đã cho ông Phật Ấn một trận, bảo lão ấy ngồi thiền như bãi cứt trâu mà lão không hé răng nói được câu nào. Lão thua hẳn anh rồi.

Cô em gái cười to và bảo:

- Nói thật với sư huynh, sư huynh thua trắng tay rồi, không thể cãi được. 

Tô Đông Pha thắc mắc:

- Sao lại thua? Anh nói và ông ấy không hé răng được câu nào mà?

Em gái đáp:

- Nói cho sư huynh biết, Ngài Phật Ấn có thiện tâm, nên nhìn ai cũng tốt đẹp. Ngài nhìn huynh ngồi thiền đẹp như một vị Phật vì vốn dĩ tâm Ngài đẹp, trong sáng. Còn tâm của sư huynh xấu xa, bẩn thỉu, đầy phân tiểu,... nên sư huynh mới nhìn thấy Ngài Phật Ấn ngồi thiền như bãi phân trâu. Vậy nên, huynh thua trắng hẳn rồi.

Lúc này, Tô Đông Pha ngã ngửa, nhận ra mình hoàn toàn thua Thiền sư Phật Ấn và nhận diện được sự thật về bản chất của tâm mình.

Tâm không dao động, không đố kỵ - Bài học về sự tỏ ngộ của Tô Đông Pha

Thứ nhất, khi tâm chúng ta ganh ghét, đố kỵ,... thì nhìn mọi người đều xấu xa. Ngược lại, nếu tâm tốt đẹp, trong sáng thì sẽ nhìn mọi người đều thấy thiện lành.

Thứ hai, tâm của phàm phu không vững chắc, thường dao động. Nhưng trên bước đường tu tập, người tu phải rèn luyện và vượt qua được bát phong. 

Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh về hai lần ông Tô Đông Pha được Thiền sư Phật Ấn “thử tâm”. Mong rằng, qua bài viết trên, chúng ta cũng rút ra được bài học cho mình. Từ đó rèn luyện, tu tập để loại trừ tâm đố kỵ, tâm dao động, từng bước thành tựu trên con đường tu tập cầu giải thoát.