Sau khi trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác, Đức Phật Gotama an hưởng sự an lạc giải thoát Niết Bàn suốt 7 tuần lễ, 49 ngày, quanh Đại cội Bồ đề tại khu rừng Ưu lâu tần loa (ở Bồ đề đạo tràng). Đức Phật đang ngự tại gốc cây gọi là Ra-day-ta-na, cách xa Đại cội Bồ đề về phía nam khoảng 4 sải tay. Khi ấy, hai anh em lái buôn là Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca hướng dẫn 500 cỗ xe bò, chở hàng hóa từ vùng U-ka-la đến buôn bán tại miền Trung Ấn Độ. Trên đường có vị thiên nữ ở cội cây, đã từng là thân mẫu của hai anh em lái buôn trong tiền kiếp, hiện ra báo tin lành cho hai anh em biết rằng:

- Này hai con, ta báo tin lành cho hai con biết, Đức Phật đã xuất hiện không lâu trên thế gian. Ngài đã nhập A-la-hán Quả, hưởng an lạc giải thoát Niết Bàn suốt 7 tuần, 49 ngày qua, chưa độ vật thực. Hiện giờ, Ngài đang ngự dưới cội cây gọi là Ra-day-ta-na. Hai con nên đem vật thực đến cung kính cúng dường Đức Phật. Sự cúng dường ấy, sẽ đem lại cho hai con nhiều sự lợi ích, sự tiến hóa, sự an lạc lâu dài.

Khi nghe vị thiên nữ báo tin lành, hai anh em lái buôn vô cùng hoan hỷ, sẵn có mang theo món vật thực ngon lành, hai anh em đến hầu đảnh lễ Đức Phật, bèn bạch rằng:

- Kính bạch Đức Thế Tôn, kính xin Ngài mở lòng đại bi tế độ, thọ nhận món vật thực này của chúng con, để cho chúng con được sự lợi ích, sự tiến hóa, sự an lạc lâu dài.

Đức Phật đã thọ nhận món vật thực của hai anh em lái buôn, bằng cái bát do Tứ Đại Thiên Vương kính dâng Ngài. Ngài đã độ món vật thực ngon lành của hai anh em lái buôn.

Như vậy, hai anh em lái buôn Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca là người đầu tiên dâng lễ cúng dường vật thực đến Đức Phật Gotama.

Bà Su-già-ta kính dâng cúng dường món cơm nấu bằng sữa đến Đức Bồ Tát Tất Đạt Đa, trước khi Ngài chứng đắc thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác; còn hai anh em lái buôn Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca, là người đầu tiên dâng lễ cúng dường vật thực đến Ngài, sau khi Ngài đã chứng đắc thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác.

Sau khi Đức Phật thọ thực xong, Ngài thuyết pháp tế độ hai anh em lái buôn, họ vô cùng hoan hỷ. Khi ấy, chưa có chư Tỳ-khưu Tăng, nên hai anh em Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca xin thọ phép quy y nương nhờ Đức Phật Bảo và Đức Pháp Bảo, bèn bạch rằng:
- Kính bạch Đức Thế Tôn, chúng con thành kính xin quy y nơi Đức Thế Tôn, và xin quy y nơi Đức Pháp Bảo. Kính xin Ngài công nhận chúng con là người cận sự nam đã quy y Nhị Bảo, kể từ hôm nay cho đến trọn đời.

Như vậy, hai anh em Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca là hai người cận sự nam đã quy y Nhị Bảo đầu tiên trong giáo pháp của Đức Phật Gotama.

Khi ấy, hai anh em lái buôn bèn bạch rằng:
- Kính bạch Đức Thế Tôn, kính xin Ngài mở lòng đại bi thương xót chúng con, ban cho chúng con một báu vật, để chúng con hằng ngày luôn luôn tâm niệm, lễ bái cúng dường, để làm cho mọi thiện pháp được tăng trưởng.

Đức Phật đưa tay phải lên đầu nhổ ít sợi tóc gọi là “Xá lợi tóc” ban cho hai anh em lái buôn. Họ vô cùng hoan hỷ, cúi đầu cung kính đưa hai bàn tay đón nhận Xá lợi tóc xong, hai anh em lái buôn đảnh lễ Đức Thế Tôn, rồi xin phép ra đi.

Sau khi buôn bán hàng hóa xong, hai anh em trở về vùng U-ka-la, đến kinh thành Póc-kha-ra-va-ti xây ngôi Bảo Tháp tôn thờ Xá lợi tóc của Đức Phật.

Hiện nay, Xá lợi tóc ấy được tôn thờ tại ngôi Bảo Tháp Chùa Vàng, thủ đô Ran-gon, nước My-an-ma.

Tuyên dương cận sự nam quy y đầu tiên

Một thuở nọ, Đức Phật ngự tại tịnh xá Kỳ Viên gần kinh thành Xá Vệ, tuyên dương hai anh em Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca rằng:

“Này chư Tỳ-khưu, trong hàng cận sự nam Thanh Văn đệ tử của Như Lai, Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca lái buôn là hai cận sự nam đã quy y Nhị Bảo đầu tiên trong giáo pháp của Như Lai”.

Một thuở nọ, Đức Thế Tôn đang ngự tại kinh thành Vương Xá, hai anh em lái buôn Sa-lệ-phú-ba và Bấc-lê-ca mang hàng hóa trở lại bán trong kinh thành Vương Xá, hai anh em lái buôn đến hầu đảnh lễ Đức Thế Tôn, lắng nghe Ngài thuyết pháp; người anh Sa-lệ-phú-ba chứng đắc thành bậc Thánh Nhập Lưu, còn người em Bấc-lê-ca kính xin Đức Phật cho phép xuất gia trở thành Tỳ-khưu trong giáo pháp của Ngài. Về sau, không lâu Ngài Đại đức Bấc-lê-ca chứng đắc thành bậc Thánh A-la-hán cùng với Lục thông.

NHÂN DUYÊN TIỀN KIẾP

Trong thời Đức Phật Thích Khí tại thế, Bấc-lê-ca sanh ra trong một gia đình Bà-la-môn tại thành phố A-ru-na-va-ti. Ngày nọ, Bấc-lê-ca nghe tin có hai anh em thương buôn tên là U-di-ta và O-di-ta, hai vị này đã có cơ hội cúng dường vật thực đầu tiên đến Đức Phật Thích Khí vào ngày thứ 49, sau bảy tuần lễ Đức Phật an trú trong pháp lạc của đạo quả Niết Bàn giải thoát, và Đức Phật chuẩn bị bước sang tuần lễ thứ tám.

Khi ấy, Bấc-lê-ca cùng với một người bạn (sau này là Sa-lệ-phú-ba) đã đến đảnh lễ Đức Phật Thích Khí, sau khi đảnh lễ xong Bấc-lê-ca bạch đức Phật từ bi hoan hỷ thọ nhận bữa cơm cúng dường của ông vào ngày hôm sau. Vào ngày hôm sau, Bấc-lê-ca cùng với người bạn đã chuẩn bị một buổi cúng dường rất đặc biệt đến đức Phật.

Khi ấy, ông bạch đức Phật: “Kính bạch Đức Thế Tôn, do nơi thiện nghiệp này, cầu mong cho hai anh em chúng con có được cơ hội cúng dường vật thực đầu tiên đến đức Phật trong tương lai”.

(Soạn giả: Tỳ-khưu Hộ Pháp, phần người quy y nhị bảo đầu tiên)