Lệnh bà Kiều Đàm Di (hay còn gọi Ma Ha Ba Xà Ba Đề) là em gái của hoàng hậu Ma Da. Hai chị em bà đều kết hôn với đức vua Tịnh Phạn - thân phụ của Thái tử Tất Đạt Đa (Đức Phật Thích Ca Mâu Ni sau này). Sau khi hạ sinh Thái tử 7 ngày, hoàng hậu Ma Da sinh lên cõi trời Đâu Suất, lệnh bà Kiều Đàm Di thay thế chị gái chăm nom, nuôi dưỡng Thái tử bằng tất cả tình yêu thương và sự tận tụy của người mẹ. Dẫu về sau lệnh bà sinh hoàng tử Nan Đà, nhưng bà đã hy sinh tình mẫu tử, giao Nan Đà cho vú nuôi chăm sóc, để tự tay mình nuôi nấng, chăm bẵm Thái tử như chính con của mình.

Đến năm Thái tử Tất Đạt Đa 19 tuổi, bằng tâm đại bi và ý chí đại hùng, Thái tử  đã từ giã hoàng cung, dấn thân trên con đường xuất thế, tìm cầu chân lý giải thoát cho chính mình và tất cả chúng sinh. Trong thời gian Ngài xuất gia tu hành, di mẫu Kiều Đàm Di thường khởi lòng thương nhớ, ngóng trông cậu con trai đáng quý của mình.

Sau khi Thái tử chứng đắc quả vị Phật, Ngài trở về quê hương Ca Tỳ La Vệ để giáo hóa cho hoàng tộc. Nhân dịp ấy, lệnh bà Kiều Đàm Di đã thành kính dâng lên Ngài tấm y báu được dệt bằng công phu, tâm huyết của người mẹ. Thế nhưng, Đức Phật đã từ chối không thọ nhận, khuyên nhủ bà hãy dâng cúng cho chư Tăng; bởi Ngài muốn di mẫu kết duyên lành rộng lớn hơn với Tăng già – những người sẽ kế thừa, gìn giữ và hoằng truyền chánh Pháp trong muôn đời sau.

Tấm y áo của di mẫu Kiều Đàm Di dâng cúng Đức Phật 

Trong chuyến trở về quê hương, Đức Phật cùng chúng Tăng dừng chân tạm trú tại rừng Ni Câu Luật, tức là rừng đa cổ thụ ở phía đông nam kinh thành, có nhiều cây to bóng mát mà trước đây các đạo sĩ, du sĩ thường hay lui tới. 

Khi ấy, đích thân hoàng hậu Kiều Đàm Di đã tự tay dệt nên tấm y vô cùng quý giá, đến rừng Ni Câu Luật để dâng cúng lên Đức Tôn Sư.   

Tấm y này được làm bằng bông do chính tay hoàng hậu trồng và chăm sóc. Đất để trồng cây bông này rất đặc biệt, không hề lẫn tạp chất và xú uế, mà được ủ từ lá thơm, rễ thơm, vỏ thơm, cành thơm, cỏ thơm, hoa thơm,... Nước tưới cũng là loại nước tinh sạch từ sương, tuyệt đối không dùng nước bẩn. Khu vườn trồng bông cũng được chăng lưới rất cẩn thận.

Đến mùa thu hoạch, tự tay hoàng hậu thu hái rồi cán bông, bắn bông, quay sợi, và thêu dệt thêm chỉ vàng, ngọc ngà. Bộ y được làm ra thật công phu, mất bao nhiêu thì giờ cùng tâm huyết.

Khi hoàn thiện, hoàng hậu Ma Ha Ba Xà Ba Đề đến công viên Ni Câu Luật, đội mâm vàng đựng tấm y rồi dâng cúng đến Đức Phật nhưng Ngài không thọ nhận, Ngài nói với bà rằng: 

- Di mẫu hãy cúng dường bộ y này đến chư Tăng, vì cúng dường đến chư Tăng cũng như cúng dường đến Như Lai vậy. 

Và tấm y đó được cúng dường đến vị chư Tăng mà Đức Phật thọ ký sau này sẽ trở thành Phật Di Lặc.

Xem thêm: Tôn giả Kiều Đàm Di: Hành trình thỉnh Phật xuất gia và đặt nền móng cho Ni đoàn

Lý giải 02 mối nghi khi Đức Phật không thọ nhận tấm y của hoàng hậu Kiều Đàm Di

Trong kinh Mi Tiên Vấn Đáp (Số 89. Phật Và Chư Tăng, Ai Nhiều Phước Báu Hơn?) có ghi chép lại rằng: Qua sự việc Đức Phật từ chối nhận tấm y của di mẫu Kiều Đàm Di, rồi chỉ dạy lệnh bà hãy cúng dường chư Tăng, đức vua Mi Lan Đà đã khởi lòng nghi hoặc về bậc Đạo Sư. Đức vua đưa ra hai nghi vấn của mình để đàm luận với Đại đức Na Tiên:

1. Đức Phật không cao quý, cao thượng hơn Tăng, không phải là bậc thầy tối thượng của Tăng. Như vậy, phước báu của Phật không hơn phước báu của Tăng.

2. Đức Thế Tôn đã cam tâm từ chối. Nếu Đức Thế Tôn tròn đủ các đức tánh cao thượng đặc biệt phi thường hơn chư Tăng thì Ngài đã thọ nhận để di mẫu - vốn có ân đức nuôi dưỡng ngài từ nhỏ - được phước báu to lớn mới phải. Bởi vậy, Đức Thế Tôn quên nghĩ đến ân đức dưỡng dục đối với di mẫu của mình.

Hai vấn đề này đã được Đại đức Na Tiên lý giải một cách thuyết phục như sau:

1. Mối nghi phước báu của Phật không lớn hơn phước báu của Tăng

Đức Phật biết rõ rằng, thân tứ đại này sẽ đến ngày hoại diệt, và chính Ngài cũng sẽ nhập Niết bàn. Sau khi Đức Phật diệt độ, chư Tăng sẽ là những vị sẽ thừa kế giáo Pháp của Ngài, có trách nhiệm gìn giữ và hoằng truyền giáo Pháp được thịnh mãn lâu dài.

Cho nên, bậc Đạo Sư hướng tất cả đại chúng về chúng Tăng cũng vì lẽ ấy. Và Đức Phật hằng chăm lo cho chúng Tăng trong mai hậu được đầy đủ tứ sự cúng dường, được ngoại giáo và thế gian nể trọng, để thừa tự giáo Pháp cho được xán lạn và vinh quang (theo kinh Mi Tiên).

Bởi vậy, nói rằng chư Tăng là những người con “ruột già” của Phật quả thật rất xác đáng. Cho nên, Đức Phật khuyên bà di mẫu cúng dường đến chư Tăng cũng vì lẽ ấy.

Tuy nhiên, trong Tăng đoàn thì không một ai có thể phước báu bằng Đức Phật. Đức Thế Tôn là bậc Thầy tối thượng của Tăng, là bậc Thầy của chư thiên và nhân loại; Ngài vĩ đại, cao thượng và cao quý hơn tất cả chúng sinh trong tam giới, ân đức và phước báu của Ngài không ai dám so sánh. 

Như trong kinh Mi Tiên Vấn Đáp có ghi rằng: “Trên thế gian này chỉ có một người, một con người duy nhất, độc nhất, trải qua vô lượng kiếp tu tập các công hạnh, là kẻ tế độ chúng sanh; sanh ra trong thế gian là vì sự an vui, tiến hóa, sự lợi ích cho chư thiên và loài người. Vị độc nhất vô nhị ấy chính là Đức Chánh Đẳng Giác, bậc A-la-hán vô song, là Đức Phật Thích Ca Mâu Ni vậy.”

2. Mối nghi Đức Thế Tôn quên nghĩ đến ân đức dưỡng dục của di mẫu

Đức Phật là bậc Toàn giác, Ngài sở hữu kho tàng trí tuệ. Cho nên, Đức Thế Tôn không quên ân đức dưỡng dục của di mẫu.

Vì nghĩ đến ân đức to lớn của di mẫu nên Ngài đã tạo duyên cho phu nhân được cúng dường, bố thí đến chư Tăng, để bà được hưởng phước báu thù thắng trong mai sau. Bởi vậy, Ngài từ chối không nhận tấm y mà bà dâng cúng.

Thực tế, khi dâng y cúng Phật, tâm của bà lúc ấy vẫn còn hạn hẹp, chấp vào “người thân của ta”, “con của ta” - chưa đạt đến sự cao thượng của tâm cúng dường. Nếu cúng dường bằng tâm ấy, tuy vật phẩm vô cùng quý giá, nhưng phước báu của hoàng hậu vẫn còn nhỏ. Hiểu rõ điều đó, Đức Phật từ bi khuyên di mẫu hãy đem tấm y dâng cúng cho toàn thể Tăng đoàn. 

Như vậy, Đức Phật không hề quên ân nghĩa dưỡng dục của di mẫu, mà chính nhờ lòng từ bi và trí tuệ, Ngài muốn di mẫu chuyển hóa tâm nhỏ hẹp để kết duyên lành với Tăng Bảo, nhờ đó phước đức sẽ tăng trưởng và kéo dài.

Trên đây là những phân tích của Thầy Thích Trúc Thái Minh về sự kiện di mẫu Kiều Đàm Di cúng dường Đức Phật tấm y. Qua đó, chúng ta sẽ thấu suốt hơn về tâm hiếu và trí tuệ siêu việt của Đức Thế Tôn – bậc đã lấy đại ân, đại trí làm nền tảng trong mọi hành xử. Đức Phật không chỉ thể hiện lòng tri ân sâu nặng đối với người dưỡng dục, mà còn dùng phương tiện thiện xảo để giúp di mẫu gieo trồng phước đức, hướng tâm về Tam Bảo.

Hy vọng sự kiện trên, hàng hậu học sẽ khởi tâm tri ân sâu sắc đến Tam Bảo, biết trân quý phước duyên được làm việc phúc thiện nơi Phật - Pháp - Tăng để từng ngày nuôi lớn hạt giống Bồ đề trong tự tâm.

Nguyện cho tất cả chúng ta sẽ học theo gương sáng của Đức Thế Tôn, biết sống với tâm tri ân và báo ân, biết vun bồi phước đức nơi Tam Bảo, để giáo Pháp vô giá và bất tử của Như Lai được lan tỏa mãi trên đời, mang lại an lạc cho mình và tất cả chúng sinh.