Hộ niệm là một phương pháp có từ thời Đức Phật còn tại thế, với mong muốn giúp cho người sắp mất được tái sinh vào nơi tốt đẹp. Ngày nay, nhiều người cho rằng, nếu người mất mà được đạo tràng đến hộ niệm thì sẽ vãng sanh về cõi Phật, được an lành.

Tuy nhiên, theo giáo lý nhà Phật, quan điểm này không hoàn toàn chính xác. Để lý giải điều này cũng như giúp quý Nhân dân, Phật tử hiểu và thực hành hộ niệm đúng cách, nhằm mang lại lợi ích cho người đã khuất, xin mời quý vị đón đọc bài viết dưới đây.

Hộ niệm là gì? Ý nghĩa của hộ niệm

Hộ niệm là giúp đỡ cho người bệnh nhớ nghĩ về những điều thiện lành (nhớ về Phật, Pháp, Tăng, giới, thí,... và các công đức thiện lành trước đó đã gây tạo). Hộ niệm là một phương pháp giúp cho người sắp lâm chung có một cận tử nghiệp thiện lành, giúp quyết định chỗ tái sinh cao tốt trong kiếp sau. Đây là việc làm tốt đẹp, cần thiết.

Hiểu đúng về việc niệm Phật hộ niệm để vãng sanh

Nhiều người cho rằng, người chết sau khi được hộ niệm sẽ vãng sanh về cõi Phật, hưởng an lạc. Theo góc nhìn của đạo Phật, đây là quan điểm không hoàn toàn chính xác.

Thứ nhất, nếu người hấp hối không có sự tu tập, không có định lực, chưa chứng đắc thiền định, Thánh quả, thì trước khi chết, họ hoàn toàn phụ thuộc vào nghiệp. Nếu là nghiệp tốt, thì tâm trí họ được bình an, sáng suốt, an vui. Còn nếu nghiệp không tốt thì sẽ hoảng loạn, sợ hãi, bất an. Người sắp mất chịu ảnh hưởng của những loại nghiệp sau: Tích lũy nghiệp, tập quán nghiệp và cận tử nghiệp.

Nên biết, cận tử nghiệp là điều quyết định. Cận tử nghiệp là nghiệp đến sau cùng khi họ tắt hơi thở, bắt đầu chấm dứt sự sống, dẫn người chết đi đầu thai sang kiếp sống khác. Cận tử nghiệp chịu ảnh hưởng của tích lũy nghiệp, tập quán nghiệp và rất nhiều nghiệp khác (tổng hợp các nghiệp của vô lượng kiếp quá khứ cho đến đời hiện tại sinh ra cận tử nghiệp).

Có những người trong đời hiện tại, tích lũy nghiệp của họ có thể không tốt nhưng đến cuối đời, một cận tử nghiệp tốt đẹp từ kiếp xa xưa trổ quả và người đó được tái sinh vào cảnh giới tốt đẹp. Có những người hiện đời tích lũy nhiều nghiệp thiện lành, nhưng đến lúc tắt hơi thở thì xuất hiện cận tử nghiệp ác từ vô lượng kiếp khiến bị đọa lạc.

Trong Tích Truyện Pháp Cú (Phẩm XI - Già - Hoàng hậu Mallikà và con chó) kể lại câu chuyện phu nhân Mạt Lợi (vợ vua Ba Tư Nặc). Khi còn sống, bà là một Phật tử thuận thành, ủng hộ Phật Pháp, tạo được nhiều thiện nghiệp. Tuy nhiên trong đời, bà từng tạo tội cấu uế với con chó. Sau đó, bà rất ân hận, ăn năn, day dứt vì đã làm một điều nhơ uế. Đến khi mạng chung, cận tử nghiệp xuất hiện nên bà bị đọa xuống địa ngục 7 ngày (tính theo thời khắc của thế gian). Do khi sống, bà cả đời tích lũy thiện nghiệp nên sau 7 ngày đọa địa ngục, bà được sinh thiên.

Vậy nên, hiện đời này, chúng ta phải tích lũy thật nhiều thiện nghiệp, để đến khi ra đi mới hy vọng có được cận tử nghiệp tốt đẹp. Hoặc huân tập những tập quán nghiệp (thói quen) tốt, ví dụ hàng ngày biết lễ Phật, tụng kinh, sám hối,...; bởi nếu có tập quán nghiệp tốt thì có thể trở thành tích lũy nghiệp, cận tử nghiệp tốt đẹp.

Trong kinh Tương Ưng Bộ, phẩm Saranàni, Đức Phật dạy: “Ví như, này Mahànàma, một cây thiên về phía Ðông, hướng về phía Ðông, xuôi về phía Ðông, nếu bị chặt đứt từ gỗc rễ, nó sẽ ngả về phía nào? Bạch Thế Tôn, về phía nào nó thiên, về phía nào nó hướng, về phía nào nó xuôi”.Cũng vậy, người nào tâm hướng về đâu thì khi chết sẽ sinh về đó. Nếu còn sống, tâm hướng về những điều thiện, cao thượng thì khi lâm chung sẽ được tái sinh vào cảnh giới thiện lành, cao quý.

Cho nên, tâm lý người sắp mất không đơn giản. Chúng ta thường hay nhìn thấy tướng người sắp mất mềm mại, hồng hào,... thì cho rằng họ về cõi Phật. Điều đó không hề chắc chắn, chớ vội tin.

Thứ hai, chúng ta nên hiểu rằng, không phải một người ít thiện căn, phước đức, nhân duyên mà có thể vãng sanh về cõi Phật; mà phải xét xem quá trình tu tập, tích lũy phúc báu của người đó khi còn sống.

Để về được cõi Phật thì người đó phải có đầy đủ thiện căn, phước đức, nhân duyên. Nếu hiện đời chỉ lo ăn chơi, rồi đợi đến lúc chết có người đến hộ niệm để vãng sanh - điều đó là phi nhân quả. Là người đệ tử Phật, chúng ta phải có chính kiến, chính tín. Muốn biết được vãng sanh hay không, thì phải tự kiểm ngay tâm của mình. Nếu còn sống, tâm được thanh tịnh, có sự xả ly, ly dục, an định, trong sáng thì hy vọng có thể được vãng sanh. Còn nếu tâm đầy rẫy bất an, bấn loạn, tham dục,... thì không thể vãng sanh về cõi Phật.

Cách hộ niệm người chết để được lợi ích

Tâm lý của người hấp hối chịu tác động của cận tử nghiệp và có thể chịu tác động của duyên hiện tại. Lúc đó, người đến trợ niệm phải quan tâm đến trạng thái của người sắp lâm chung.

Trong giai đoạn này, họ rất hoảng loạn, sợ hãi: sợ tiếng chuông, tiếng mõ, tiếng niệm Phật quá lớn,… và rất cần không gian yên tĩnh. Cho nên, chúng ta phải cẩn thận, theo dõi trạng thái tâm của người sắp chết. Nếu tâm họ hoàn toàn mê mờ, rối loạn thì việc hộ niệm sẽ không hiệu quả. Vậy nên, ban hộ niệm có thể sang phòng khác, tụng kinh, hồi hướng công đức; như vậy sẽ tốt hơn.

Còn nếu người sắp chết tỉnh táo, sáng suốt, chúng ta có thể đến tụng kinh và khai thị cho họ. Trong lịch sử Phật giáo, có rất nhiều câu chuyện về việc hộ niệm người sắp lâm chung. Điển hình là câu chuyện khi Ngài Cấp Cô Độc (vị đại thí chủ khi còn sống là người có tu tập và học Pháp) lâm bệnh nặng sắp lâm chung. Đức Phật đã cử hai vị đại đệ tử là Tôn giả Xá Lợi Phất và Tôn giả A Nan đến để hộ niệm, khai thị, nhắc lại lời dạy của Đức Thế Tôn giúp cho trưởng giả Cấp Cô Độc giác ngộ, giảm được các cơn đau trên thân thể và ra đi nhẹ nhàng tái sinh lên cung trời Đâu Suất.

Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh về hộ niệm. Qua bài viết trên, quý vị phần nào hiểu được bản chất của hộ niệm, có quan điểm đúng đắn hơn trong việc hộ niệm, từ đó thực hành đúng cách để người mất nhận được nhiều ích lợi, sinh về cảnh giới an lành.