Ngài Châu Lợi Bàn Đặc là một trong những vị đệ tử xuất gia của Đức Phật. Ngài vốn là một người kém trí, đần độn; nhưng nhờ Đức Phật giáo hóa mà trong thời gian ngắn, Ngài đã trở thành vị A La Hán thông suốt tam tạng kinh điển. Điều này được ghi lại trong bộ kinh “Tích Truyện Pháp Cú”, tập 1, Phẩm Không Phóng Dật.

Để cùng tìm hiểu về tiểu sử, sự chứng đạo và những nhân duyên tiền kiếp của Ngài Châu Lợi Bàn Đặc, xin kính mời quý vị cùng theo dõi bài viết dưới đây!

Tiểu sử Ngài Châu Lợi Bàn Đặc

1. Từ lúc sinh ra cho đến khi xuất gia

Thời ấy, một thương gia rất giàu ở Vương Xá có cô con gái đến tuổi dậy thì. Mặc dù hai vợ chồng đã cho cô ở tầng lầu cao nhất của tòa lâu đài bảy tầng và gìn giữ chu đáo; nhưng cô con gái không thể kiềm chế được nhiệt tình của tuổi thanh xuân, nên đã lầm lỡ với nô lệ của mình.

Biết cha mẹ có thể sẽ “xé xác” mình, cô gái và người nô lệ cùng nhau bỏ trốn. Họ lấy theo vài món cần thiết và ra đi bằng cửa chính; từ đó chung sống với nhau. Khi đứa con trong bụng đã lớn, cô vợ ngỏ ý muốn về nhà cha mẹ vì sợ sinh con ở nơi xa xôi không bà con thân thuộc; nhưng anh chồng còn e ngại, sợ ông bà chủ có thể giết mình. Một hôm, anh chồng về nhà thấy vắng vẻ, hỏi thăm hàng xóm mới biết vợ mình đang trên đường về nhà cha mẹ ruột. Anh tức tốc chạy theo và bắt kịp cô vợ giữa đường - đúng lúc đó, cô lâm bồn. Đứa con sinh ra giữa đường nên được đặt tên là Đại Bàn Đặc. Đứa con thứ hai cũng diễn tiến như trước và mang tên Châu Lợi Bàn Đặc.

Khi lớn lên, biết ông ngoại là một thương gia giàu có, Đại Bàn Đặc đòi đến thăm ông. Hai ông bà thương gia trong nhiều kiếp luân hồi không có con trai con gái, nên vui mừng nhận cháu ngoại. Khi ấy, Châu Lợi Bàn Đặc còn nhỏ, Đại Bàn Đặc đã khôn lớn nên thường đi theo ông ngoại nghe Đức Phật thuyết Pháp và trong lòng muốn từ bỏ thế gian. Khi biết vậy, ông thương gia dẫn Đại Bàn Đặc đến gặp Đức Phật. Ngài chấp nhận cho Đại Bàn Đặc đi xuất gia, gia nhập Tăng đoàn để tu hành; sau đó Đại Bàn Đặc chứng đắc quả A La Hán. 

Ngài Đại Bàn Đặc nghĩ rằng Châu Lợi Bàn Đặc cũng có khả năng chứng nhiệm được Pháp lạc, nên trở về nhà ông ngoại xin cho em đi tu. Kể từ đó, Châu Lợi Bàn Đặc được gia nhập Tăng đoàn và thọ giới. 

2. Từ người kém trí trở thành vị tu sĩ chứng quả A La Hán

Trong Tăng đoàn, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc lại vô cùng đần độn. Suốt bốn tháng, Ngài không thuộc nổi một bài kệ ngắn. Khi thấy Ngài Châu Lợi Bàn Đặc như vậy, nghĩ em mình không thể đạt được cứu cánh tối thượng của đạo; Ngài Đại Bàn Đặc đuổi em ra khỏi Tăng đoàn. Nhưng Ngài Châu Lợi Bàn Đặc rất tha thiết với giáo lý Phật đà, không hề muốn trở về đời sống thế tục. Sau đó, thấy Ngài Đại Bàn Đặc không hề đoái hoài gì đến mình, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc quyết định sẽ rời Tăng đoàn, về nhà hành hạnh bố thí và các công đức khác. 

Cũng sáng sớm đó, Đức Phật quan sát thế gian, thấy rõ việc này nên đến trước cổng chờ Ngài Châu Lợi Bàn Đặc. Khi thấy Đức Phật, Ngài thành kính đảnh lễ và kể hết sự tình, Đức Phật chỉ dạy: 

- Chính Ta thu nhận ông vào Tăng đoàn. Nay anh ông đuổi đi, tại sao ông không đến Ta? Ðến đây! Ông hoàn tục thì làm được gì? Hãy ở lại với Ta.

Nói xong, Đức Phật xoa đầu và dẫn Ngài Châu Lợi Bàn Đặc đến ngồi cạnh hương thất. Đức Phật dùng thần lực tạo ra một miếng vải thật sạch đưa cho Châu Lợi Bàn Đặc và bảo:

- Châu Lợi Bàn Đặc, ông hãy ngồi tại đây, quay mặt về hướng Đông, vừa lau khăn này vừa nói: "Tẩy sạch dơ bẩn, tẩy sạch dơ bẩn!". 

Vâng lời Thế Tôn, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc vừa lau tay vào miếng vải vừa nói: “Tẩy sạch dơ bẩn, tẩy sạch dơ bẩn”. Chiếc khăn ban đầu sạch, bây giờ lại nhơ nhớp. Từ đó, Ngài nhận ra, vì thân này mà khăn đã mất hết sự sạch sẽ, tinh khiết ban đầu và trở thành nhiễm ô, cáu bẩn. Ngài thốt lên: “Các Pháp là vô thường”. Ngài chuyên chú vào kiến giải sinh diệt, khai mở tuệ giác. Đức Phật biết Ngài đã khai mở tuệ giác, liền bảo: 

- Châu Lợi Bàn Đặc, đừng nghĩ rằng chỉ mảnh vải ấy trở thành cáu bẩn mà ngay trong tâm ông tham ái, bất tịnh và những cấu uế khác cũng đầy rẫy; ông hãy tẩy sạch chúng. 

Sau đó, Đức Phật phóng hào quang hiện thân đến ngồi trước mặt Ngài Châu Lợi Bàn Đặc đọc bài kệ Pháp Cú:

Tham ô nhiễm, chẳng phải là bụi bẩn.

 Ô nhiễm chính dùng để chỉ lòng tham.

 Các Tỳ-kheo, hãy tẩy sạch tham lam.

 Và sống đúng giáo Pháp bậc vô nhiễm

 Sân ô nhiễm, chẳng phải là bụi bẩn.

 Ô nhiễm chính để dùng chỉ hận sân.

 Các Tỳ-kheo, hãy tẩy sạch lòng sân.

 Và sống đúng giáp Pháp bậc vô hận.

 Si ô nhiễm, chẳng phải là bụi bẩn.

 Ô nhiễm chính dùng để chỉ ám si.

 Các Tỳ-kheo, hãy tẩy sạch si đi,

 Giáo Pháp bậc không si, nên theo đúng.

Dứt bài kệ, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc chứng quả A La Hán và các thứ thần thông, thông suốt cả tam tạng kinh điển. 

Trong một buổi trai Tăng, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc đã thị hiện thần thông, thuyết Pháp xuyên suốt tam tạng kinh điển; khiến các Tỳ kheo vô cùng ngạc nhiên. Họ tán thán công hạnh của Đức Phật, bởi chỉ trong khoảng bữa ăn đã độ được cho một người đần độn, bốn tháng không thuộc nổi một câu kệ, chứng A La Hán cùng các thần thông và thông suốt cả tam tạng kinh điển. 

Trong kinh điển ghi lại, việc Ngài Châu Lợi Bàn Đặc bị kém trí, đần độn; sau này được Đức Phật độ và trở thành bậc A La Hán trong kiếp này đều có nhân duyên từ tiền kiếp.

Những nhân duyên tiền kiếp của Ngài Châu Lợi Bàn Đặc và bài học cho hậu thế 

1. Nhân duyên khiến Ngài Châu Lợi Bàn Đặc bị kém trí

Vào thời Phật Ca Diếp, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc rất thông minh. Nhưng khi vào Tăng chúng, Ngài đã chế nhạo và đùa cợt một Tỳ kheo kém trí. Vì bị đem ra làm trò cười nên vị ấy không thể học thuộc, thậm chí không lặp lại được lời kinh. Do nhân duyên ấy mà kiếp này, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc tái sinh thành người đần độn: vừa học xong một câu sau đã quên câu trước, bốn tháng không thuộc nổi bài kệ.

Qua nhân duyên đó của Ngài Bàn Đặc, chúng ta thấy được sức mạnh của nghiệp quả. Vì vậy, chúng ta  nên giữ gìn khẩu nghiệp, không chê trách, nguyền rủa nhau,...; mặc dù trong chúng có người kém trí hơn. Hãy nhìn gương của Ngài Châu Lợi Bàn Đặc - kiếp trước chê trách, chê bai huynh đệ kém cỏi mà kiếp nay chịu quả ngu dốt. 

Bên cạnh đó, chúng ta cũng không nên chửi rủa con cháu “dốt như bò, như lợn,...”, đặc biệt không được chửi rủa, xúc phạm chư Tăng. Bởi các Ngài là người đã xuất gia, thọ giới, đại diện cho sự cao quý ở thế gian. Nếu ai đã lỡ phạm phải, thì phải chịu hậu quả nặng nề.

2. Nhân duyên hội đủ để Ngài Châu Lợi Bàn Đặc đắc quả

Trong một kiếp quá khứ, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc là một vị vua. Trong một lần đi diễu quanh thành, mồ hôi ướt trán và ông dùng một chiếc khăn sạch để lau. Sau đó, chiếc khăn trở nên lem luốt. Ông nhận ra thân thể nhơ bẩn của mình đã khiến chiếc khăn trước sạch sau dơ, và giác ngộ các Pháp là vô thường. Do kiếp trước đã hiểu rõ tính vô thường, cho nên ở kiếp này, Pháp mà Đức Phật dạy “tẩy sạch ô nhiễm” đã giúp ông giải thoát. 

Đức Phật thấy nhân duyên quá khứ của Ngài Châu Lợi Bàn Đặc nên trong kiếp này, Đức Phật biết rõ nếu đưa cho Ngài Châu Lợi Bàn Đặc khăn lau, thì nhân duyên tiền kiếp của Ngài ấy sẽ trùng khớp trở lại, và cơ hội để khai mở trí tuệ sẽ sinh ra. Cho nên, khi lau khăn - đúng nhân duyên đó, Ngài liền giác ngộ. Qua đó, chúng ta thấy rằng, Đức Phật là bậc vĩ đại - Ngài thấu rõ nhân duyên, căn tính của chúng sinh để cứu độ.

Không chỉ có vậy, trong nhiều kiếp quá khứ, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc đã có nhân duyên với Đức Phật. Đức Phật dạy rằng: 

- Các Tỳ Kheo, đây không phải lần đầu tiên Châu Lợi Bàn Đặc tỏ ra đần độn và cũng đã nương tựa vào Ta, trong một kiếp trước ông đã là một người đần độn và cũng đã nương tựa Ta. Nhưng ở kiếp đó Ta khiến ông ấy làm chủ tài sản thế gian, còn bây giờ Ta độ ông ấy làm chủ tài sản xuất thế gian. 

Ở kiếp đó, Đức Phật là vị Thầy lỗi lạc, còn Ngài Châu Lợi Bàn Đặc là học trò. Trong kiếp khác, Đức Phật là vị thương gia, Ngài Châu Lợi Bàn Đặc cũng là học trò. 

Và ngay trong kiếp này, tuy Ngài Châu Lợi Bàn Đặc bốn tháng không thuộc nổi câu kệ, nhưng trong tâm luôn nung nấu ý nguyện không hề lơi lỏng nên đã chứng quả A La Hán và làm chủ tài sản xuất thế gian.

Đức Phật dạy rằng: 

- Này các Tỳ Kheo! Một Tỳ Kheo khi nỗ lực hết sức mình tuân giữ giới luật thì

không thể nào không làm chủ tài sản xuất thế gian.

Và Ngài nói kệ Pháp Cú:

Nỗ lực, không phóng dật

Tự điều, khéo chế ngự,

 Bậc trí xây hòn đảo,

 Nước lụt khó ngập tràn. 

Qua đó, chúng ta hiểu rằng, người tu phải nỗ lực, thường xuyên soi vào tâm mình, phản quan tự kỷ bổn phận sự. Khi chúng ta biết soi lại mình, điều phục tâm thì đã tự xây một “hòn đảo” trong tâm (“hòn đảo” ấy chính là sức định); và khi hòn đảo đó cao lên thì dù nước lụt (là tham, sân, si) cũng không thể nhấn chìm. Cho nên, khi tu tập, chúng ta sẽ thấy được “hòn đảo” trong tâm (hay còn gọi là “hải đảo tự tâm”); và ở “hòn đảo” đó, chúng ta không bị sóng tham, sân, si vùi dập. 

Đức Phật đã để lại giáo Pháp cho hậu thế. Chúng ta chỉ cần chân thật, nhiệt thành thực hành thì chắc chắn sẽ vào dòng Thánh quả; bởi Pháp đã có, chúng ta chỉ cần buông bỏ các dục thì sẽ vào dòng. Như Ngài Châu Lợi Bàn Đặc trước đó không thuộc nổi bài kệ, nhưng nhờ lòng tin nơi Phật, vâng lời Phật dạy, quyết chí thực hành Pháp mà đắc đạo, trí tuệ khai mở. Cho nên, một lần nữa khẳng định, sự thực hành vô cùng quan trọng. Chỉ có thực hành mới nếm được Pháp vị, nuôi sống thân tâm, dứt trừ phiền não, đạt đến Thánh quả.

Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh về Ngài Châu Lợi Bàn Đặc. Mong rằng, qua bài viết trên, chúng ta hiểu hơn về cuộc đời và sự thành tựu đạo của Ngài. Từ đó cảm niệm, tán dương ân đức của Ngài; nguyện học theo gương của Ngài để có nhân duyên thù thắng bước đi trên con đường thoát khỏi luân hồi sinh tử.