Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn: Ngộ đạo khi nghe tiếng sỏi văng vào gốc tre
15/11/2025
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn là vị thiền sư có nhân duyên ngộ đạo rất đặc biệt. Khi nghe tiếng sỏi văng vào gốc tre, Ngài ngộ ra sự “nghèo” trong tâm (đó là khi tâm sạch trơn, không nắm giữ,...).
15/11/2025
Mục lục [Ẩn]
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn là vị thiền sư Trung Quốc thời Đường, rất thông minh và trí tuệ. Nhân duyên giác ngộ của Ngài rất đặc biệt: nghe tiếng sỏi văng vào gốc tre, từ đó Ngài ngộ đạo, thấu triệt đạo lý về sự “nghèo” trong tâm (không chất chứa, chấp thủ, nắm giữ mà buông hết, tâm sạch trơn).
Để cùng hiểu hơn về sự kiện này và bài học giúp thành tựu sự “nghèo” trong tâm, học theo gương của Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn, kính mời quý vị cùng theo dõi bài viết dưới đây.
Ngộ đạo về sự “nghèo” trong tâm của Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn
Ban đầu, Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn theo học với Tổ Bá Trượng. Sau khi Tổ Bá Trượng viên tịch, Ngài tu học với Tổ Quy Sơn. Một lần, Tổ Quy Sơn hỏi:
- Nghe nói khi theo học Bá Trượng, ngươi hỏi một đáp mười, hỏi mười đáp trăm. Ngươi thông minh, lanh lợi, ý hiểu thức tưởng là cội gốc sinh tử. Giờ ngươi hãy nói cho Ta biết, khi cha mẹ chưa sinh thì ngươi là gì?
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn không thể trả lời. Trở về, Ngài đem hết kinh sách ra tìm đọc nhưng vẫn không tìm được đáp án. Ngài nói rằng: Thật là bánh vẽ không no được bụng đói (tức sách vở là bánh vẽ, không thể giải đáp câu hỏi này). Vì vậy, Ngài đến xin Tổ Quy Sơn khai thị. Tổ Quy Sơn đáp rằng:
- Nếu bây giờ Ta nói cho ngươi biết, về sau ngươi sẽ trách Ta. Việc của Ta nói sẽ không liên quan tới ngươi, không giúp được cho ngươi trong việc này. a
Nghe vậy, Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn buồn bã, sinh tâm chán nản. Ngài trở về đốt hết sách vở và quyết không học Phật Pháp, chỉ làm một vị Tăng bình thường để không mệt thân tâm và không phải nhọc nhằn.
Sau đó, Ngài đến Nam Dương - di tích quốc sư Huệ Chung để theo học. Hằng ngày, Ngài cuốc đất, trồng rau để nuôi sống thân mạng. Một hôm, khi Ngài cuốc đất, lưỡi cuốc chạm vào hòn sỏi; hòn sỏi liền văng vào bụi tre kêu tiếng “cạch”. Ngay lúc đó, Ngài liền ngộ đạo.
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn cuốc đất, trồng rau để nuôi sống thân mạng (ảnh minh họa)
Ngài vô cùng vui sướng, hạnh phúc; trở về tắm rửa, thắp hương hướng về Tổ Quy Sơn đảnh lễ và nói:
- Hòa thượng từ bi hơn cha mẹ. Nếu trước đây vì con mà Ngài trả lời thì có lẽ, con không được như bây giờ.
Do ngày ấy, Tổ Quy Sơn không giải đáp, nên Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn đã ấp ủ điều đó trong tâm và ngộ đạo khi đầy đủ nhân duyên.
Tổ Quy Sơn biết chuyện, cử đệ tử Ngưỡng Sơn đến gặp Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn. Khi Ngưỡng Sơn đến, Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn đọc bài kệ:
“Khứ niên bần vị thị bần
Kim niên bần thủy thị bần
Khứ niên bần du hữu trác chùy chi địa
Kim niên bần chùy dã vô”.
Dịch nghĩa là:
“Năm xưa nghèo chưa thật nghèo
Năm nay nghèo mới thật nghèo
Năm xưa nghèo vẫn còn có đất cắm dùi
Năm nay nghèo dùi cũng không”.
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn nói rằng, năm xưa Ngài rất nghèo, không có đất để cắm dùi. Nhưng hiện tại, Ngài còn nghèo hơn khi đến cái dùi cũng không có. Đây là câu chuyện trong nhà thiền, mang ý nghĩa rất sâu sắc. Cái “nghèo” ở đây tức là trong tâm đã sạch hết. Năm xưa, Ngài còn nhân, còn ngã, còn Pháp, còn ta, còn người; trong tâm Ngài còn nhiều vọng niệm;... Mà vọng niệm khởi lên là có đối tượng - đó gọi là dùi và đất. Hiện tại, Ngài đã sạch hết, không còn dùi và đất - tức Ngài đã buông bỏ hết, nghèo sạch tận trong tâm.
Bài học từ sự ngộ đạo của Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn
Từ sự kiện ngộ đạo của Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn, chúng ta mong mỏi học theo hạnh của Ngài, đạt được sự “nghèo” trong tâm. Để được như vậy, chúng ta phải nên tư duy, thực hành bố thí, buông bỏ.
Bố thí là Pháp tu căn bản trong Phật giáo, đứng đầu trong lục độ và thập độ. Bố thí là cho ra, buông bỏ, trừ chấp, trừ tham, không nắm giữ. Trong vô số kiếp, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã thực hành pháp bố thí, buông bỏ đến tột cùng. Ngài bố thí tài sản, cung thành, điện ngọc, ngai vàng, vợ con,... và cao hơn là bố thí cả thân mạng. Ngài từng bố thí thân mạng để cứu đàn cọp bị đói ở dưới vực, vì Pháp mà khoét thân mình làm lỗ đổ dầu thắp đèn cầu Pháp,...
Trong tiền kiếp, Đức Phật đã bố thí thân mạng cho đàn cọp đói (ảnh minh họa)
Một người đệ tử Phật nếu không thực hành bố thí thì chưa gọi là biết tu tập. Tu tập trong giáo lý đạo Phật chỉ tóm gọn trong một chữ “buông”, “buông” chính là diệt ngã. Chúng ta nên học cách buông dần: buông hết từ ngoài thân cho đến trong tâm. Ngay cả kiến thức, kinh nghiệm chúng ta tích lũy ở thế gian và trong Phật Pháp cũng có ngày phải buông; hay cũng phải buông bỏ chính Pháp, phi Pháp, điều thiện, điều xấu,... Khi buông hết, chúng ta sẽ “nghèo”. Cho nên, mỗi người tu Phật phải có bản lĩnh, phải dám “nghèo”.
“Nghèo” tận trong tâm - tức là tâm không chứa chấp, chấp trước, sở hữu, nắm giữ,... - đó mới là thật nghèo và là nhân duyên để ngộ đạo. Khi trong tâm mỗi người không chấp trước, không đặt nặng sự sở hữu thì được tốt đẹp, an lành, không đau khổ. Bên cạnh đó, bố thí đầy đủ, bố thí Ba La Mật, buông hết sẽ giúp chúng ta thành tựu Phật quả, thành được đạo nghiệp.
Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh về Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn và sự ngộ đạo của Ngài. Mong rằng, qua bài viết trên, chúng ta rút ra được bài học cho mình. Từ đó rèn luyện, tu tập để loại bỏ chấp trước, phát nguyện thực hành bố thí, buông bỏ giúp cuộc sống được tốt đẹp, an lành, không khổ đau, thành tựu đạo quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 16/11/2025
A Xà Thế là vị vua phạm tội giết cha, hại Phật. Nhưng nhờ lòng từ bi hóa độ của Như Lai mà vua A Xà Thế biết sám hối, giải thoát khỏi địa ngục khổ đau.
Nhân vật Phật giáo 🞄 16/11/2025
A Xà Thế là vị vua phạm tội giết cha, hại Phật. Nhưng nhờ lòng từ bi hóa độ của Như Lai mà vua A Xà Thế biết sám hối, giải thoát khỏi địa ngục khổ đau.
Nhân vật Phật giáo🞄 13/11/2025
Vua Mi Lan Đà là vị đế vương đã từng bức bách các Sa-môn bởi trí biện luận sắc bén. Nhưng nhờ có cuộc vấn đáp với Ngài Na Tiên mà vua được khai ngộ, trở thành người hộ trì Phật Pháp.
Nhân vật Phật giáo 🞄 13/11/2025
Vua Mi Lan Đà là vị đế vương đã từng bức bách các Sa-môn bởi trí biện luận sắc bén. Nhưng nhờ có cuộc vấn đáp với Ngài Na Tiên mà vua được khai ngộ, trở thành người hộ trì Phật Pháp.
Nhân vật Phật giáo🞄 07/11/2025
Đức Phật từ chối tấm y của di mẫu Kiều Đàm Di dâng cúng. Bởi Ngài muốn bà cúng dường chư Tăng, để kết duyên lành với Tam Bảo và hưởng phúc báu trong mai sau.
Nhân vật Phật giáo 🞄 07/11/2025
Đức Phật từ chối tấm y của di mẫu Kiều Đàm Di dâng cúng. Bởi Ngài muốn bà cúng dường chư Tăng, để kết duyên lành với Tam Bảo và hưởng phúc báu trong mai sau.
Nhân vật Phật giáo🞄 04/11/2025
Thiên Ma Ba Tuần (Ma Vương) là vua cõi Trời Tha Hóa Tự Tại (cõi Trời cao nhất trong cõi Trời Dục Giới), chuyên cản phá thiện pháp.
Nhân vật Phật giáo 🞄 04/11/2025
Thiên Ma Ba Tuần (Ma Vương) là vua cõi Trời Tha Hóa Tự Tại (cõi Trời cao nhất trong cõi Trời Dục Giới), chuyên cản phá thiện pháp.
Nhân vật Phật giáo🞄 02/11/2025
Đức Phổ Hiền Bồ Tát được biết đến với 10 hạnh nguyện vô cùng cao quý, rộng lớn. Nếu ai thực hành theo 10 hạnh nguyện sẽ được lợi ích trong hiện tại và vị lai.
Nhân vật Phật giáo 🞄 02/11/2025
Đức Phổ Hiền Bồ Tát được biết đến với 10 hạnh nguyện vô cùng cao quý, rộng lớn. Nếu ai thực hành theo 10 hạnh nguyện sẽ được lợi ích trong hiện tại và vị lai.
Nhân vật Phật giáo🞄 02/11/2025
Bồ tát Long Thọ là vị chư Tăng nổi tiếng, Tổ sư thứ 14 của Thiền Tông. Ngài từng cảm hóa được tên trộm trở thành người lương thiện, quay về tu tập và đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 02/11/2025
Bồ tát Long Thọ là vị chư Tăng nổi tiếng, Tổ sư thứ 14 của Thiền Tông. Ngài từng cảm hóa được tên trộm trở thành người lương thiện, quay về tu tập và đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 31/10/2025
Thánh Tổ Kiều Đàm Di (di mẫu của Đức Phật) là bậc Ni trưởng đạo hạnh, người có công lớn trong việc giúp người nữ được xuất gia, đặt nền móng cho Ni đoàn.
Nhân vật Phật giáo 🞄 31/10/2025
Thánh Tổ Kiều Đàm Di (di mẫu của Đức Phật) là bậc Ni trưởng đạo hạnh, người có công lớn trong việc giúp người nữ được xuất gia, đặt nền móng cho Ni đoàn.
Nhân vật Phật giáo🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai của Thái tử Tất Đạt Đa (tức Đức Phật). Trong lần Đức Phật về thăm quê, La Hầu La đã xin Phật gia tài và Ngài đã trao tài sản siêu thế của bậc Thánh cho con trai.
Nhân vật Phật giáo 🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai của Thái tử Tất Đạt Đa (tức Đức Phật). Trong lần Đức Phật về thăm quê, La Hầu La đã xin Phật gia tài và Ngài đã trao tài sản siêu thế của bậc Thánh cho con trai.
Nhân vật Phật giáo🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai duy nhất của Thái tử Tất Đạt Đa (Đức Phật sau này), xuất gia từ năm 7 tuổi. Ngài đã tu hạnh nhẫn nhục và chứng đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai duy nhất của Thái tử Tất Đạt Đa (Đức Phật sau này), xuất gia từ năm 7 tuổi. Ngài đã tu hạnh nhẫn nhục và chứng đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 16/10/2025
Vua Lưu Ly (hay còn gọi là Tỳ Lưu Ly) là người con trai thứ hai của đức vua Ba Tư Nặc, trị vì nước Kiều Tát La; mẹ của ông là hoàng hậu Mạt Lợi.
Nhân vật Phật giáo 🞄 16/10/2025
Vua Lưu Ly (hay còn gọi là Tỳ Lưu Ly) là người con trai thứ hai của đức vua Ba Tư Nặc, trị vì nước Kiều Tát La; mẹ của ông là hoàng hậu Mạt Lợi.
Nhân vật Phật giáo🞄 03/10/2025
Để đủ nhân duyên trở thành đại đệ tử của Đức Phật trong kiếp này, Tôn giả Xá Lợi Phất và Tôn giả Mục Kiều Liên đã cùng lập lời nguyện trong quá khứ.
Nhân vật Phật giáo 🞄 03/10/2025
Để đủ nhân duyên trở thành đại đệ tử của Đức Phật trong kiếp này, Tôn giả Xá Lợi Phất và Tôn giả Mục Kiều Liên đã cùng lập lời nguyện trong quá khứ.
Nhân vật Phật giáo🞄 01/10/2025
Liên Hoa Sắc là vị Tỳ Kheo Ni có thần thông bậc nhất trong Ni chúng. Nhờ Đức Phật giáo hóa, từ một kỹ nữ mà bà đã giác ngộ, xuất gia và chứng Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 01/10/2025
Liên Hoa Sắc là vị Tỳ Kheo Ni có thần thông bậc nhất trong Ni chúng. Nhờ Đức Phật giáo hóa, từ một kỹ nữ mà bà đã giác ngộ, xuất gia và chứng Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 23/9/2025
Ngài Bàn Đặc là người kém trí, bốn tháng không thuộc nổi một bài kệ. Nhờ nhất tâm vâng lời Phật dạy mà Ngài đã đắc đạo, thông suốt tam tạng kinh điển.
Nhân vật Phật giáo 🞄 23/9/2025
Ngài Bàn Đặc là người kém trí, bốn tháng không thuộc nổi một bài kệ. Nhờ nhất tâm vâng lời Phật dạy mà Ngài đã đắc đạo, thông suốt tam tạng kinh điển.
Nhân vật Phật giáo🞄 20/9/2025
Tu Bạt Đà La là vị đệ tử cuối cùng được Đức Phật thế độ trước khi Ngài nhập Niết bàn. Trước đó, ông thuộc tầng lớp Bà-la-môn, được dân chúng trọng vọng.
Nhân vật Phật giáo 🞄 20/9/2025
Tu Bạt Đà La là vị đệ tử cuối cùng được Đức Phật thế độ trước khi Ngài nhập Niết bàn. Trước đó, ông thuộc tầng lớp Bà-la-môn, được dân chúng trọng vọng.
Nhân vật Phật giáo🞄 12/9/2025
Angulimala là tên tướng cướp khét tiếng bạo tàn, gieo rắc sự khiếp sợ cho dân chúng, sau này tu hành trở thành Thánh Tăng trong giáo đoàn của Đức Phật.
Nhân vật Phật giáo 🞄 12/9/2025
Angulimala là tên tướng cướp khét tiếng bạo tàn, gieo rắc sự khiếp sợ cho dân chúng, sau này tu hành trở thành Thánh Tăng trong giáo đoàn của Đức Phật.
Nhân vật Phật giáo🞄 02/9/2025
Phật Di Lặc là vị Phật tương lai, ngay sau thời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Hiện tại, Ngài chưa đản sinh mà vẫn là một vị Bồ tát ở cung trời Đâu Suất.
Nhân vật Phật giáo 🞄 02/9/2025
Phật Di Lặc là vị Phật tương lai, ngay sau thời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Hiện tại, Ngài chưa đản sinh mà vẫn là một vị Bồ tát ở cung trời Đâu Suất.
Nhân vật Phật giáo🞄 27/7/2025
Trước khi xuất gia, Đề Bà Đạt Đa là em họ của Đức Phật. Mặc dù nhiều lần âm mưu hãm hại Đức Phật, nhưng Đức Phật lại coi Đề Bà Đạt Đa là bậc thiện hữu tri thức.
Nhân vật Phật giáo 🞄 27/7/2025
Trước khi xuất gia, Đề Bà Đạt Đa là em họ của Đức Phật. Mặc dù nhiều lần âm mưu hãm hại Đức Phật, nhưng Đức Phật lại coi Đề Bà Đạt Đa là bậc thiện hữu tri thức.
Nhân vật Phật giáo🞄 21/7/2025
Bị vua Lưu Ly đánh đập, Tỳ kheo Sa-la-na vô cùng sân hận, muốn hoàn tục để báo thù. Nhưng Ngài đã chuyển hóa lòng hận thù, tinh tấn tu hành, chứng Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 21/7/2025
Bị vua Lưu Ly đánh đập, Tỳ kheo Sa-la-na vô cùng sân hận, muốn hoàn tục để báo thù. Nhưng Ngài đã chuyển hóa lòng hận thù, tinh tấn tu hành, chứng Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 12/4/2025
Trong kiếp quá khứ, Thiện Huệ - tiền thân của Đức Phật Thích Ca đã thành tâm cúng dường Đức Phật Nhiên Đăng. Nhờ duyên đó mà được thọ ký thành Phật...
Nhân vật Phật giáo 🞄 12/4/2025
Trong kiếp quá khứ, Thiện Huệ - tiền thân của Đức Phật Thích Ca đã thành tâm cúng dường Đức Phật Nhiên Đăng. Nhờ duyên đó mà được thọ ký thành Phật...
