Hóa vàng là nghi thức nhiều gia đình thực hiện trong những ngày Tết với mong muốn người chết được bớt khổ, no đủ; người sống được hộ trì, cuộc sống suôn sẻ, thuận lợi. Trong đó, nhiều gia đình thường đốt vàng mã, quần áo mã,... trong lễ hóa vàng như một cách “gửi lòng thành” đến tổ tiên để các cụ bớt khổ. Theo quan điểm đạo Phật, việc làm này không mang lại lợi ích cho ông bà, gia tiên đã khuất và cả con cháu trên dương thế.

Để hiểu đúng về lễ hóa vàng ngày Tết, biết cách tạo phúc giúp người chết được siêu thoát, người sống được phù hộ, xin mời quý vị theo dõi bài viết dưới đây.

Hóa vàng là gì? Nguồn gốc của tục hóa vàng

Người Việt quan niệm, ngày Tết là dịp sum họp - con cháu khắp nơi tụ hội về, quây quần trong mái ấm gia đình. Nên chúng ta cũng muốn mời cả gia tiên tiền tổ, ông bà, cha mẹ đã mất về với con cháu. Cho nên, các gia đình thường làm mâm cơm cúng tất niên vào 30 âm, để mời ông bà, cha mẹ quá vãng về ăn Tết với con cháu đến mùng 3 âm. Sau ngày đó, các gia đình sẽ làm lễ hóa vàng.

Theo quan niệm dân gian, hóa vàng (hay còn gọi là lễ cúng Tết nhà mùng 3) là đốt vàng mã để tiễn các cụ trở về cõi âm. Trong lễ này, nhiều gia đình thường đốt hàng mã như vàng, quần áo, xe ngựa,... để ông bà có thể sử dụng dưới âm phủ. Tuy nhiên, hóa (đốt) vàng mã như vậy không đúng theo tinh thần của đạo Phật.

Tập tục đốt vàng mã xuất phát từ Trung Quốc hàng nghìn năm trước, sau đó được du nhập sang Việt Nam. Thời phong kiến, khi vua chết, người hầu, phi tần, hoàng hậu, của cải, vàng bạc,... phải chôn sống theo. Còn dân thường nghĩ ra việc tạo hình nhân thế mạng để chôn thay người sống. Ví như ông nông dân chết thì họ sẽ làm một cô hình nhân để chôn theo xuống làm thê thiếp; còn người vợ sẽ ở lại dương thế nuôi con. Vua quan chết thì có tiền, vàng thật để chôn; người dân không có nên nghĩ ra việc làm tiền vàng, giấy bạc, giấy mã (tức là tiền vàng giả) để chôn xuống mồ. 

Sau này, khi việc chôn hình nhân thế mạng, vàng mã xuống mồ tốn kém đất cát, nhiều người nghĩ đến việc đốt vàng mã, hóa vàng. Từ đó, sinh ra tục làm vàng mã kéo dài hàng trăm năm. 

Từ nguồn gốc này, chúng ta thấy rằng, tục đốt vàng mã rất phi lý, mê tín, không mang lại lợi ích cho ông bà, tiên tổ, cha mẹ,... đã khuất cũng như con cháu sống trên dương thế.

Hiểu đúng về lễ cúng hóa vàng ngày Tết

Về mặt văn hóa, đạo lý, cúng hóa vàng thể hiện tinh thần nhớ ơn, đền ơn, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ,... - đó là điều tốt. Tuy nhiên, xét về mặt chính tín thì có nhiều điểm không đúng với chân lý, không mang lại lợi ích chân thật; chúng ta cần tìm hiểu lời Phật dạy dưới đây.

1. Đốt vàng mã không mang lại lợi ích

Người âm không dùng được vàng mã, cũng không có kinh, luật nào Đức Phật chỉ dạy làm như vậy đối với người chết.

Như trong kinh Chuyện Ngạ Quỷ Ngoại Bức Tường, Đức Phật dạy về nơi âm cảnh (cõi ngạ quỷ): 

Chốn kia không có cấy cày đâu,

Cũng chẳng hề nuôi súc vật nào,

Buôn bán như đây đều chẳng có,

Cũng không đổi vật lấy vàng trao.

Cõi âm (cõi ngạ quỷ) không cần tiền vàng để mua bán. Chúng ta nên biết rằng, mỗi người sinh ra trên đời này do tội và phúc, người chết cũng nhờ tội và phúc mà lưu chuyển. Cho nên, chúng ta phải gửi tới người âm phúc báu mình tạo ra. Việc làm này mang lại lợi ích cho nhiều người; đó là phúc, đạo đức, thuộc về tâm linh. Người âm nhận phần tâm linh này chứ không nhận vàng mã. 

Bên cạnh đó, nếu đốt vàng mã mà người âm nhận được thì đốt giấy vụn, rác rưởi - người âm cũng phải nhận vì nó đều ra tro. Ví dụ, tờ giấy khi được in ra sẽ thành tiền âm phủ, không in thì vẫn là giấy, in ra rồi đốt thì tất cả đều thành tro. Thế nên, nếu có thể nhận thì người âm chỉ nhận được tro và khói. Điều đó cho thấy, quan niệm đốt vàng mã cho người âm nhận là điều vô lý.

2. Về việc thỉnh mời người âm

Nếu hương linh có ái duyên với chúng ta thì họ sẽ theo, chúng ta không cần phải mời; cũng không phải tiễn họ đi là họ sẽ đi. Như trong kinh Chuyện Mẹ Của Trưởng Lão Sàriputta - Thánh Tăng Cúng Dường Cầu Siêu Cho Mẹ có nói đến việc một nữ ngạ quỷ đã theo đến nơi Tôn giả Xá Lợi Phất cư trú và xin Ngài làm phước hồi hướng cho. Việc này không phải do Tôn giả mời ngạ quỷ đến mà từ ái duyên - bà từng là mẹ của Ngài trong kiếp thứ năm trở về trước.

Những việc nên làm để hương linh được thoát khổ, người sống được hộ trì

Trong những ngày Tết, chúng ta nên chuẩn bị mâm cơm không sát hại sinh mạng chúng sinh để dâng cúng gia tiên quá vãng và thực hiện nghi thức cúng lễ theo lời Phật dạy để được lợi ích:

Link: Bài cúng mãn Tết (cúng hóa vàng) tại nhà, cơ quan, cửa hàng…mới nhất năm 2025

Xem thêm: 

Bài cúng mùng 1, mùng 2, mùng 3 Tết tại nhà, cơ quan, cửa hàng… mới nhất năm 2025

Như trong kinh Tế Đàn, Đức Phật dạy: “Này Bà-la-môn, tại những tế đàn nào, trong ấy không có bò bị giết, không có dê cừu bị giết, không có gà heo bị giết, không có các loài sinh vật khác bị giết hại. Này Bà-la-môn, Ta tán thán loại tế đàn không có sát sinh như vậy, tức là làm bố thí, tế đàn cầu hạnh phúc cho gia đình. Những loại tế đàn không có sát sinh như vậy, này Bà-la-môn, các A la hán và những ai đi trên con đường hướng đến A la hán, có đi đến”.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên tạo phúc: cầu siêu, bố thí, giúp đỡ,... hồi hướng cho ông bà tiên tổ được bớt khổ, phúc báu, sinh về cảnh giới tốt đẹp, cao quý, hạnh phúc hơn.

Như trong kinh Chuyện Ngạ Quỷ Ngoại Bức Tường có đoạn: 

Bên kia thế giới các vong linh.

Nhờ vật cúng dường để dưỡng sinh,

Như nước đổ từ trên núi xuống,

Cúng dường nuôi ngạ quỷ thân tình. 

Song lễ vật này được cúng dâng

Khéo đem an trú ở chư Tăng,

Quả này hiện tại và sau nữa,

Lợi lạc lâu dài với cổ nhân.

Cũng trong kinh Chuyện Ngạ Quỷ Ngoại Bức Tường ghi lại, vua Bình Sa thiết lễ cúng dường Đức Phật, đem công đức đó hồi hướng cho ngạ quỷ là quyến thuộc xưa khiến chúng được thoát khổ, hưởng hạnh phúc, an lạc.

Trong kinh Chuyện Nữ Ngạ Quỷ Serinì có ghi về một cô gái giang hồ tên là Serinì, khi còn sống đã tạo các việc ác, nên sau khi chết tái sinh làm nữ ngạ quỷ, chịu khổ hình nơi biên địa. Nhưng nhờ mẹ cô ở nhân gian biết tạo phúc nơi Tam Bảo và hồi hướng phước báu đó đến cho cô gái, nên cô lập tức thoát khỏi cảnh khổ, hưởng an lạc, hạnh phúc, có dung nhan tuyệt đẹp,...

Và khi tiên tổ, ông bà quá vãng sinh vào cảnh giới tốt hơn, có phước báu thì sẽ quay lại phù hộ cho con cháu. Như trong kinh Địa Tạng phẩm 7 - Lợi Ích Kẻ Còn Người Mất có ghi rằng: “Sau khi người đó đã chết, lại có thể trong bốn mươi chín ngày vì người ấy mà tu tạo nhiều phước lành, thời có thể làm cho người chết đó khỏi hẳn chốn ác đạo, được sanh lên cõi trời hoặc sanh trong loài người hưởng lấy nhiều sự rất vui sướng, mà kẻ thân quyến hiện tại đó cũng được vô lượng điều lợi ích”.

Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh về lễ hóa vàng theo quan điểm đạo Phật. Mong rằng, qua bài viết trên, mỗi người sẽ tích cực tạo phúc để được nhiều phúc lành, tốt đẹp trong năm mới.