Lười biếng là gì? 6 cách rèn luyện giúp sống kỷ luật, thành công
22/12/2025
Lười biếng là chán nản, mệt mỏi, uể oải, ngại việc,... Tính lười gây cản trở sự thành công và ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
22/12/2025
Mục lục [Ẩn]
- Lười biếng là gì? Tác hại của lười biếng
- 5 nguyên nhân dẫn đến lười biếng
- 1. Do thân tứ đại
- 2. Tâm ích kỷ, ham thích nhàn hạ
- 3. Phụ thuộc vào sự đầy đủ sẵn có
- 4. Sinh hoạt, ăn uống vô độ
- 5. Nhân duyên tiền kiếp
- 6 cách từ bỏ thói quen lười biếng
- 1. Thực tập thiền
- 2. Nghĩ hết cách và hỏi những người giỏi
- 3. Chăm chỉ bố thí
- 4. Phải quán sát sự khổ do vô thường
- 5. Siêng năng tạo lập các việc phúc thiện để hồi hướng cho các chúng trong cõi tâm linh
- 6. Tập sống thanh bần đạm bạc, rèn luyện sự tinh tấn
Lười biếng là một trạng thái tiêu cực, thói quen xấu khiến bào mòn ý chí, làm suy giảm hiệu quả trong công việc, học tập, sức khỏe và chất lượng các mối quan hệ. Bên cạnh đó, sự lười biếng có thể đình trệ con đường thăng tiến và phát triển của mỗi người.
Bài viết này sẽ chỉ rõ những hệ lụy của thói quen xấu này, đồng thời gợi mở những phương pháp rèn luyện để mỗi chúng ta từng bước vượt qua được sự trì trệ, tiến gần hơn tới thành công và có được cuộc sống giá trị từ nội tâm.
Lười biếng là gì? Tác hại của lười biếng
Lười biếng (hay được gọi là giải đãi) tức là biếng nhác, mệt mỏi, uể oải, ngại việc và có tâm thức phóng túng.
Lười biếng không tốt và nó gây ra những hậu quả như sau:
(1) Công việc đình trệ, ách tắc, đổ vỡ, dở dang, thất bại, tai nạn,...
Ví dụ: Một vị bác sĩ lười biếng sẽ gây hậu quả đến mạng sống của bệnh nhân. Một người thợ điện ngại việc có thể gây chập cháy nhà xưởng. Một người công nhân đường sắt quên nhiệm vụ có thể khiến đoàn tàu xảy ra tai nạn...
(2) Không có sự cố gắng, tức là không có sức sống, thân thể bạc nhược, tinh thần, ý chí đều yếu kém, không phấn đấu vươn lên. Từ đó, phát sinh những thói quen, hành vi xấu, những tâm ý bất thiện.
(3) Cuộc sống của người lười biếng rất tẻ nhạt, tiêu cực, buồn chán và dễ rơi vào con đường tăm tối, tội lỗi.
(4) Người xưa có câu: “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, tức là người lười biếng thường hay tìm đến những người bạn không tốt để kết giao.
Lười biếng có thể khiến công việc đổ vỡ, ách tắc (ảnh minh họa)
5 nguyên nhân dẫn đến lười biếng
1. Do thân tứ đại
Chúng sinh phàm phu đều có sẵn tính lười vì thân căn của chúng sinh được cấu tạo từ vật chất tứ đại – đó là đất, nước, gió, lửa. Mà bản chất tứ đại có tính ỳ (nghĩa là thụ động, không năng động). Ví như cục đất, nếu đặt ở đâu thì chúng vẫn nằm yên tại đó. Bởi vậy, thân thể con người dễ rơi vào trạng thái ngại vận động, thiếu sự chăm chỉ và tinh tấn.
2. Tâm ích kỷ, ham thích nhàn hạ
Trong chúng ta tồn tại những loại tâm khiến bản thân dễ rơi vào trạng thái lười biếng đó là:
- Tâm ích kỷ: chỉ muốn nhàn thân, thích hưởng thụ, ỷ lại, không muốn cống hiến hay phải chịu vất vả, hy sinh.
- Tâm chọn việc: chỉ thích làm những việc hợp ý mình thích, còn những việc gì không thích thì tránh né.
Người sở hữu tâm ích kỷ, ham thích hưởng thụ sẽ trở nên lười biếng (ảnh minh họa)
3. Phụ thuộc vào sự đầy đủ sẵn có
Trong bối cảnh hiện đại, sự phát triển tân tiến của xã hội, đặc biệt là công nghệ thông tin, robot,... con người dễ bị phụ thuộc vào sự đầy đủ sẵn có. Bởi vậy, chúng ta cũng trở nên “máy móc”. Như vậy, các thiết bị, kỹ thuật ngày nay cũng góp phần tạo duyên để sinh biếng nhác.
4. Sinh hoạt, ăn uống vô độ
Do việc ăn uống, sinh hoạt vô độ, trác táng thành thói quen khiến con người trở nên lười biếng. Nếu chúng ta ăn nhiều, ăn no thì dễ sinh lười biếng, chỉ ham muốn ngủ nhiều như dân gian có câu: "Ăn no rồi lại nằm khoèo, nghe giục trống chèo bế bụng đi xem". Tức là khi ăn no sẽ khiến lười suy nghĩ, tư duy và chỉ muốn nằm kềnh hưởng thụ.
Ăn uống, sinh hoạt vô độ là nguyên nhân của thói quen lười biếng (ảnh minh họa)
5. Nhân duyên tiền kiếp
Do nhân duyên tiền kiếp, chúng ta từng sống trong loài biếng nhác, nên khi tái sinh làm người thì ngay từ nhỏ đã sẵn tính lười.
6 cách từ bỏ thói quen lười biếng
1. Thực tập thiền
Trong kinh Mi Tiên Vấn Đáp, Đại đức Na Tiên có nói về lợi ích của thiền, trong đó có dứt trừ sự lười biếng.
Ngoài ra, việc thực tập thiền còn giúp phát sinh tâm tinh tấn, giúp cho chúng ta kiểm soát được cảm xúc, sức khỏe, công việc hàng ngày,...
Thực tập thiền sẽ giúp phát sinh tâm tinh tấn, kiểm soát được cảm xúc
2. Nghĩ hết cách và hỏi những người giỏi
Đối với khó khăn, cần phải nghĩ hết cách. Tức là dành thời gian tư duy, tìm tòi, xem xét kỹ vấn đề. Như vậy sẽ giải quyết được một phần nào đó và biết điểm khúc mắc để đi hỏi. Điều này tạo sự đam mê và khả năng tinh tấn trong thiện pháp; bỏ đi thói quen thụ động, tính lười biếng, trì hoãn.
Thêm nữa, khi chúng ta đã tư duy, suy nghĩ hết các vấn đề nhưng không thể giải quyết được thì có thể hỏi những người có khả năng, chuyên môn để tìm lời giải đáp các khó khăn.
Khi đối diện trước khó khăn, có thể hỏi những người có chuyên môn để tìm hướng giải quyết (ảnh minh họa)
3. Chăm chỉ bố thí
Nếu người thường biết đoạn trừ tâm bất thiện của mình, tức là chăm chỉ, siêng năng bố thí thì phước báu sẽ tăng lên, giúp đầu óc trở nên linh hoạt, lanh lợi, thông minh hơn. Còn người ích kỷ thì đầu óc sẽ bị trì trệ, không tư duy được vấn đề.
Siêng năng bố thí sẽ giúp phát sinh trí tuệ (ảnh minh họa)
4. Phải quán sát sự khổ do vô thường
Chúng ta cần phải quán sát sự khổ do vô thường, muốn thấy điều đó thì phải quán sự hiểm nguy sẽ chờ đợi ta. Vì lúc nào thân tâm còn lười biếng, thụ động, sống buông lung phóng túng, ham ăn mê ngủ thì không khác nào lưỡi gươm bén nhọn đang chờ đợi tên đao phủ rút ra trong giây phút hành quyết phạm nhân.
Như trong kinh Đại Tập 17 - Bộ Bản Duyên VIII (Số 212- 219), có ghi lại rằng:
“Ngày nay đã qua
Mạng sống giảm theo
Như cá cạn nước
Nào có vui gì”.
Cho nên, mỗi người cần phải ý thức được việc thế gian vốn vô thường, quả đất rất mong manh, giòn bở; thân người khó được dễ mất; có kết hợp sẽ có tan rã;... để bài trừ tính lười biếng và tinh tấn cố gắng hơn.
5. Siêng năng tạo lập các việc phúc thiện để hồi hướng cho các chúng trong cõi tâm linh
Về tâm linh, chúng ta nên tu tập, tạo lập các việc phúc thiện để hồi hướng cho các chúng sinh trong cõi tâm linh cản trở, xui khiến chúng ta trong việc không tinh tấn được và khiến ta làm việc bất thiện, cảm thấy trì trệ. Chúng ta nguyện cho họ được tinh tấn trong các việc thiện và cũng giúp cho chúng ta tinh tấn trong các việc thiện.
Như trong kinh Ðịa Tạng Bổn Nguyện, Ác Độc Quỷ Vương nói về việc hộ trì người làm thiện như sau: “Đi qua sân nhà người, hoặc thành ấp, xóm làng, trại vườn, buồng nhà, trong đó như có người trai kẻ gái nào tu được chút phước lành bằng mảy lông sợi tóc, cho đến treo một lá phan, một bảo cái, chút hương, chút hoa cúng dường tượng Phật cùng tượng Bồ Tát, hoặc đọc tụng Tôn kinh, đốt hương cúng dường một bài kệ một câu kinh v.v… Hàng Quỷ Vương chúng con cung kính làm lễ người đó như kính lễ các Đức Phật thuở quá khứ, đương hiện tại cùng lúc vị lai. Chúng con truyền các hàng Tiểu quỷ có oai lực lớn, và kẻ có phần chức trách về cuộc đất đai đó, đều phải hộ trợ giữ gìn, còn chẳng cho việc dữ cùng sự tai nạn bất kỳ, bịnh tật hiểm nghèo thình lình, cho đến những việc không vừa ý đến gần chỗ của các nhà đó, huống là để vào cửa!”
Chăm làm các việc phúc thiện để hồi hướng cho các chúng trong cõi tâm linh và được hộ trì (ảnh minh họa)
Ngoài ra, nếu chúng ta biết tán thán những điều đáng tán thán thì sẽ sinh phúc lành về trí tuệ, giúp ta thông minh, lanh lợi hơn - như trong Kinh Chấp Nhận - Chánh Kiến Nhân Sanh Cõi Trời - Tà Kiến Nhân Sanh Địa Ngục có ghi.
Xem thêm: Bình luận, chia sẻ Phật Pháp đúng cách để bình an, tăng trưởng phước báu
6. Tập sống thanh bần đạm bạc, rèn luyện sự tinh tấn
Trong kinh Tương Ưng Bộ, Đức Phật dạy: Khi sự thèm khát phát sinh thì biết kham nhẫn để vượt qua, tập sống thanh bần đạm bạc. Khi gặp thử thách cám dỗ phải thấy sự nguy hiểm đang đe dọa mình và biết đưa tâm về hướng khác. Được như thế thì sẽ sớm thoát khỏi sự rã rượi phóng túng, buông lung và lười biếng.
Lời dạy ấy cho thấy: tinh tấn không tự nhiên mà có, đó là kết quả của sự rèn luyện bền bỉ, bắt đầu từ việc chế ngự dục vọng, điều phục tâm và kiên trì vượt qua những khuynh hướng dễ dãi của bản thân. Việc này đòi hỏi ý chí mạnh mẽ và sự quyết tâm sâu sắc, mà tấm gương rõ ràng, cao quý nhất chính là cuộc đời tu hành của Đức Phật.
Cho nên, chúng ta hãy học tập và noi theo tấm gương của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Trước khi thành tựu quả Vô thượng Bồ đề, Ngài bắt đầu tọa thiền dưới cội Bồ đề và phát nguyện: dù cho thịt nát, máu khô huyết cạn, thân chỉ còn da bọc xương, nếu chưa chứng đắc Chánh Giác, quyết không từ bỏ sự tinh tấn và không rời khỏi chỗ ngồi này.
Bởi vậy, chúng ta cũng nên huân tập, gieo trồng những phát nguyện như vậy vào chính tâm mình để biến thành hạt mầm tinh tấn - những lời dạy, phát nguyện của Đức Phật có khả năng làm tâm hồn trở nên mạnh mẽ và có ý chí vươn lên.
Đức Phật là tấm gương sáng để hàng hậu học noi theo (ảnh minh họa)
Trong đời này, việc gì cũng cần có sự cố gắng, quyết tâm, có tinh thần mạnh mẽ, luôn luôn tiến tới thì mới có thể hy vọng thành công được. Và không có việc nào thực sự hoàn toàn suôn sẻ. Hầu hết chúng ta khi đặt ra mục tiêu và phấn đấu mục tiêu đó thì đều có chướng ngại, chông gai. Nhưng nếu khi gặp thử thách mà do dự, không tiến tới, lười biếng, ngại khó khăn thì chúng ta khó có thể thành công trong công việc.
Chư Tăng sống đời thanh bần, tinh cần quán chiếu và dọn sạch những cấu uế trong tâm để hướng đến quả vị cao thượng
Trên đây là những phân tích của Thầy Thích Trúc Thái Minh về sự lười biếng. Mong rằng qua bài viết trên, quý vị sẽ thấy rõ được tác hại và mức độ nguy hiểm của thói quen này, để từ đó khởi tâm tinh tấn, nỗ lực vượt qua chính mình. Mỗi chúng ta cần tu dưỡng và rèn luyện thân tâm, từng bước loại bỏ sự trì trệ, nuôi lớn ý chí, hướng đến một đời sống thiện lành, giá trị hơn cho bản thân và xã hội.
Kiến thức Phật giáo🞄 08/12/2025
Ngọc Mani là viên ngọc vô cùng quý hiếm, được tìm thấy ở Long cung và có thể giúp thành tựu mọi sở nguyện.
Kiến thức Phật giáo 🞄 08/12/2025
Ngọc Mani là viên ngọc vô cùng quý hiếm, được tìm thấy ở Long cung và có thể giúp thành tựu mọi sở nguyện.
Kiến thức Phật giáo🞄 16/11/2025
Tô vẽ, khắc họa, đắp tượng Đức Phật xuất phát từ tâm tôn kính thì sẽ được vô lượng phước lành.
Kiến thức Phật giáo 🞄 16/11/2025
Tô vẽ, khắc họa, đắp tượng Đức Phật xuất phát từ tâm tôn kính thì sẽ được vô lượng phước lành.
Kiến thức Phật giáo🞄 16/11/2025
Bảo tháp Trà Tỳ là nơi trà tỳ kim thân Đức Phật, nằm cách vị trí Đức Phật nhập diệt gần 2km, nay thuộc thị trấn Kushinagar, tiểu bang Uttar Pradesh, Ấn Độ.
Kiến thức Phật giáo 🞄 16/11/2025
Bảo tháp Trà Tỳ là nơi trà tỳ kim thân Đức Phật, nằm cách vị trí Đức Phật nhập diệt gần 2km, nay thuộc thị trấn Kushinagar, tiểu bang Uttar Pradesh, Ấn Độ.
Kiến thức Phật giáo🞄 31/10/2025
10 cõi giới trong đạo Phật gồm cõi chư Phật, cõi Bồ tát, cõi Duyên Giác Phật, cõi Thanh Văn, cõi Trời, cõi Thần, cõi người, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi địa ngục.
Kiến thức Phật giáo 🞄 31/10/2025
10 cõi giới trong đạo Phật gồm cõi chư Phật, cõi Bồ tát, cõi Duyên Giác Phật, cõi Thanh Văn, cõi Trời, cõi Thần, cõi người, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi địa ngục.
Kiến thức Phật giáo🞄 14/10/2025
Khi tham gia Pháp đàn Lương Hoàng Bảo Sám, chúng ta nên công nhận tội lỗi từng gây tạo, tha thiết sám hối, nguyện chừa bỏ không tái phạm,...
Kiến thức Phật giáo 🞄 14/10/2025
Khi tham gia Pháp đàn Lương Hoàng Bảo Sám, chúng ta nên công nhận tội lỗi từng gây tạo, tha thiết sám hối, nguyện chừa bỏ không tái phạm,...
Kiến thức Phật giáo🞄 02/10/2025
Địa ngục là một trong sáu cõi luân hồi mà chúng sinh phải tái sinh sau khi chết. Nơi đây là chỗ rất khổ đau và có vô số hình phạt đáng sợ dành cho tội nhân.
Kiến thức Phật giáo 🞄 02/10/2025
Địa ngục là một trong sáu cõi luân hồi mà chúng sinh phải tái sinh sau khi chết. Nơi đây là chỗ rất khổ đau và có vô số hình phạt đáng sợ dành cho tội nhân.
Kiến thức Phật giáo🞄 29/9/2025
Cờ Phật giáo được đề xuất bởi một cựu Đại tá quân đội Mỹ, thiết kế từ ánh hào quang của Đức Phật vào tuần lễ thứ tư sau khi Ngài thành đạo.
Kiến thức Phật giáo 🞄 29/9/2025
Cờ Phật giáo được đề xuất bởi một cựu Đại tá quân đội Mỹ, thiết kế từ ánh hào quang của Đức Phật vào tuần lễ thứ tư sau khi Ngài thành đạo.
Kiến thức Phật giáo🞄 23/9/2025
Núi Linh Thứu xưa kia thuộc thành Vương Xá, nước Ma Kiệt Đà do đức vua Bình Sa trị vì; nay là Rajgir, bang Bihar, Ấn Độ.
Kiến thức Phật giáo 🞄 23/9/2025
Núi Linh Thứu xưa kia thuộc thành Vương Xá, nước Ma Kiệt Đà do đức vua Bình Sa trị vì; nay là Rajgir, bang Bihar, Ấn Độ.
Kiến thức Phật giáo🞄 02/8/2025
Nơi Đức Phật đản sinh là vườn Lâm Tỳ Ni. Ngài chọn chọn sinh ra ở rừng hoa vô ưu là bởi muốn truyền tải 3 thông điệp ý nghĩa đến chúng sinh.
Kiến thức Phật giáo 🞄 02/8/2025
Nơi Đức Phật đản sinh là vườn Lâm Tỳ Ni. Ngài chọn chọn sinh ra ở rừng hoa vô ưu là bởi muốn truyền tải 3 thông điệp ý nghĩa đến chúng sinh.
Kiến thức Phật giáo🞄 29/7/2025
“Tam” là ba, “Bảo” là quý báu, “Tam Bảo” là ba ngôi quý báu: Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo; có Tam Bảo bên ngoài và Tam Bảo ngay trong tâm mỗi chúng ta.
Kiến thức Phật giáo 🞄 29/7/2025
“Tam” là ba, “Bảo” là quý báu, “Tam Bảo” là ba ngôi quý báu: Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo; có Tam Bảo bên ngoài và Tam Bảo ngay trong tâm mỗi chúng ta.
Kiến thức Phật giáo🞄 22/7/2025
Lòng tin Tam Bảo là mẹ sinh công đức, đưa chúng sinh tiến đạo… Hãy tìm hiểu 5 lợi ích của lòng tin để giúp tăng trưởng phước báu, tinh tấn tu tập.
Kiến thức Phật giáo 🞄 22/7/2025
Lòng tin Tam Bảo là mẹ sinh công đức, đưa chúng sinh tiến đạo… Hãy tìm hiểu 5 lợi ích của lòng tin để giúp tăng trưởng phước báu, tinh tấn tu tập.
Kiến thức Phật giáo🞄 24/6/2025
Tam Bảo là hải đảo an lành cho tất cả chúng sinh. Ba bậc Tam Bảo trong Phật giáo gồm: thế gian trụ trì Tam Bảo, xuất thế gian Tam Bảo và đồng thể Tam Bảo
Kiến thức Phật giáo 🞄 24/6/2025
Tam Bảo là hải đảo an lành cho tất cả chúng sinh. Ba bậc Tam Bảo trong Phật giáo gồm: thế gian trụ trì Tam Bảo, xuất thế gian Tam Bảo và đồng thể Tam Bảo
Kiến thức Phật giáo🞄 06/4/2025
Lễ quy y Tam Bảo chùa Ba Vàng được tổ chức hàng tháng theo nguyện vọng của Nhân dân. Nhân dân, Phật tử có thể tham gia theo hình thức trực tuyến hay trực tiếp
Kiến thức Phật giáo 🞄 06/4/2025
Lễ quy y Tam Bảo chùa Ba Vàng được tổ chức hàng tháng theo nguyện vọng của Nhân dân. Nhân dân, Phật tử có thể tham gia theo hình thức trực tuyến hay trực tiếp
Kiến thức Phật giáo🞄 29/3/2025
Dưới đây là những lời chúc lễ Phật đản ý nghĩa dành tặng cho gia đình, bạn bè, người yêu,... giúp mang lại phúc lành, phát sinh trí tuệ, thoát khỏi khổ đau.
Kiến thức Phật giáo 🞄 29/3/2025
Dưới đây là những lời chúc lễ Phật đản ý nghĩa dành tặng cho gia đình, bạn bè, người yêu,... giúp mang lại phúc lành, phát sinh trí tuệ, thoát khỏi khổ đau.
Kiến thức Phật giáo🞄 29/3/2025
Những bản nhạc Phật đản đầy ý nghĩa không chỉ tán dương sự đản sinh cao quý của Đức Phật mà còn giúp tăng trưởng thiện tâm và mang lại an lạc cho người nghe.
Kiến thức Phật giáo 🞄 29/3/2025
Những bản nhạc Phật đản đầy ý nghĩa không chỉ tán dương sự đản sinh cao quý của Đức Phật mà còn giúp tăng trưởng thiện tâm và mang lại an lạc cho người nghe.
Kiến thức Phật giáo🞄 28/3/2025
Vườn Lâm Tỳ Ni là nơi Đức Phật đản sinh, nằm tại quận Rupandehi (Nepal) - một trong tứ Thánh tích linh thiêng bậc nhất của Phật giáo.
Kiến thức Phật giáo 🞄 28/3/2025
Vườn Lâm Tỳ Ni là nơi Đức Phật đản sinh, nằm tại quận Rupandehi (Nepal) - một trong tứ Thánh tích linh thiêng bậc nhất của Phật giáo.
Kiến thức Phật giáo🞄 28/3/2025
Hoa sen trong Phật giáo mang 8 đặc tính cao quý. Đây là biểu tượng thanh khiết gắn liền với chư Phật, Bồ tát, thể hiện sự giải thoát giữa trần ai.
Kiến thức Phật giáo 🞄 28/3/2025
Hoa sen trong Phật giáo mang 8 đặc tính cao quý. Đây là biểu tượng thanh khiết gắn liền với chư Phật, Bồ tát, thể hiện sự giải thoát giữa trần ai.
Kiến thức Phật giáo🞄 22/3/2025
Lễ dâng nước cúng dường tắm Phật là nghi thức truyền thống trong ngày lễ Phật đản (mùng 08/ 04 âm lịch hàng năm). Truyền thống dâng nước cúng dường tắm Phật...
Kiến thức Phật giáo 🞄 22/3/2025
Lễ dâng nước cúng dường tắm Phật là nghi thức truyền thống trong ngày lễ Phật đản (mùng 08/ 04 âm lịch hàng năm). Truyền thống dâng nước cúng dường tắm Phật...
Kiến thức Phật giáo🞄 22/3/2025
Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn là câu nói hoàn toàn xác đáng; xét đầy đủ công hạnh, đây chính là lời tuyên ngôn, chứ không phải là kiêu mạn.
Kiến thức Phật giáo 🞄 22/3/2025
Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn là câu nói hoàn toàn xác đáng; xét đầy đủ công hạnh, đây chính là lời tuyên ngôn, chứ không phải là kiêu mạn.
