Vua Udena: Hành trình lưu lạc và nhân duyên tạc tôn tượng Phật đầu tiên
27/11/2025
Vua Udena (hay Udayana, vua Ưu Điền) là vị quân vương của nước Vatsa - một trong 16 vương quốc hùng mạnh của Ấn Độ cổ, với kinh đô là thành phố Kosambi.
27/11/2025
Mục lục [Ẩn]
Vua Udena (Udayana/Ưu Điền) là người đầu tiên khởi duyên tạc tượng Đức Thế Tôn trong lịch sử Phật giáo, mở ra truyền thống chiêm bái và lễ kính hình tượng Ngài cho đến ngày nay. Ông là quân vương của nước Vatsa - một trong 16 vương quốc hùng mạnh của Ấn Độ cổ, với kinh đô là thành phố Kosambi.
Ít ai ngờ rằng, vị vua có công lớn trong việc tạc tượng Phật ấy lại từng là một hoàng tử bị lưu lạc và không tin kính Tam Bảo. Nhờ lòng từ bi và đức hạnh của người vợ ông - một người Phật tử thuận thành, vua Udena đã phát khởi tâm thiện, quy y Tam Bảo và trở thành vị minh quân hộ trì Phật Pháp.
Xuất thân của vua Udena
Udena - vị hoàng tử ra đời giữa núi rừng Hy Mã Lạp Sơn
Thuở ấy, vua xứ Kosambi là Parantapa. Một buổi sáng, nhà vua ngồi phơi nắng sớm cùng hoàng hậu. Khi đó, bà đang mang thai, trên người khoác chiếc long bào đỏ tía và đeo chiếc nhẫn ngọc trị giá một trăm ngàn đồng vàng của nhà vua. Ngay lúc ấy, trên bầu trời bỗng xuất hiện một con quái điểu, lầm tưởng bà là miếng thịt tươi, liền lao xuống và quắp bà lên không trung. Mặc dù sợ hãi, nhưng hoàng hậu vẫn bình tĩnh, đợi chim đáp xuống rồi mới la lớn lên để đuổi đi.
Quái điểu lao xuống và quắp hoàng hậu lên không trung (ảnh minh họa)
Quái điểu thả hoàng hậu trên một cây đa có tán che rộng trong dãy Hy Mã Lạp Sơn. Đến buổi chiều, giữa cơn giông bão nổi lên, bà bỗng nhiên chuyển dạ. Một mình nơi núi rừng hoang vắng, hoàng hậu phải trải qua đêm dài đau đớn, không thể ngủ được. Khi trời vừa sáng, mây tan dần, đứa trẻ trong bụng bà chào đời. Vì sinh giữa cơn bão trên đỉnh núi lúc mặt trời mọc, cho nên bà đặt tên con là Udena.
Hành trình tìm lại ngôi vị của Udena
Trong thời gian sống trong dãy Hy Mã Lạp Sơn, hoàng hậu gặp gỡ và sống chung cùng một vị ẩn sĩ tên là Allakappa. Một ngày nọ, ẩn sĩ báo tin rằng vua Parantapa - chồng của bà đã qua đời. Ông đã bày cho Udena cách trở lại ngai vàng.
Khi trở về thành, Udena làm đúng những điều được vị ẩn sĩ căn dặn. Dân chúng trong thành thấy áo choàng và chiếc ngọc ấn của nhà vua, liền tin ngay và lập tức mở cổng thành. Vậy là Udena chính thức trở thành vua xứ Kosambi.
Udena chính thức trở thành vua xứ Kosambi (ảnh minh họa)
Vua Udena trở thành Phật tử, hộ trì Tam Bảo
Vua Udena có ba người vợ và một ngàn năm trăm thị nữ trong cung. Trong số đó, hoàng hậu Sāmāvatī nổi bật là một người có lòng tin vững chắc đối với Đức Phật. Bà thường khuyên dạy cho cung phi, thị nữ sống hướng thiện, hướng về Tam Bảo và giữ trọn niềm tin với Đức Thế Tôn.
Ngược lại, thứ phi Màgandiyà - người vợ thứ hai của vua Udena lại ôm lòng thù ghét Đức Phật và Tăng sĩ. Bởi thuở xưa, cha mẹ Màgandiyà muốn gả cô cho Đức Phật, nhưng Ngài từ chối và ví nhan sắc mỹ miều của bà như đãy da hôi thối, bên trong chứa đầy phân tiểu. Chính vì thế, bà ôm mối oán hận sâu nặng với Ngài, nhiều lần tìm cách kích động, hòng làm cho vua Udena cũng oán ghét Đức Phật, không tin kính giáo Pháp. Hơn thế, bà còn nhiều lần lập ra những âm mưu độc ác để ác hại hoàng hậu Sāmāvatī và các cung nữ có lòng kính ngưỡng Tam Bảo.
(Theo Những Chuyện Luân Hồi Quanh Vua Udena - trích Phẩm Phóng Dật, tích truyện Pháp Cú).
Sự hãm hại thâm độc của thứ phi Màgandiyà
Với luật lệ nghiêm ngặt trong cung, hoàng hậu Sāmāvatī và 500 cung nữ không thể tự do ra ngoài. Vì thế, họ đã đục những lỗ nhỏ trên tường để được nhìn thấy Đức Phật mỗi khi Ngài đi khất thực, được đảnh lễ và xưng tán từ xa.
Một ngày nọ, Māgandiyā phát hiện các lỗ hổng ấy, liền tâu với vua Udena rằng, các cung nữ muốn phản bội Ngài. Thế nhưng, nhà vua không tin. Khi hiểu được lý do họ muốn đảnh lễ Đức Phật, vua Udena không trách phạt mà chỉ truyền cho người lấp các lỗ hổng và mở cửa sổ tại các phòng.
Không dừng lại, bà lập còn nhiều kế hơn nữa để hãm hại Đức Phật, Tăng đoàn, hoàng hậu Sāmāvatī và các cung nữ. Māgandiyā cũng xúi giục những tên côn đồ đi sau Phật để mắng nhiếc, nhục mạ Ngài với đủ lời lẽ nặng nề.
Māgandiyā xúi giục những tên côn đồ đi sau Phật để mắng nhiếc, nhục mạ Ngài (ảnh minh họa)
Sức mạnh tâm từ của Sāmāvatī đã cảm hóa được vua Udena
Một lần khác, tiếp tục với những âm mưu của mình, Màgandiyà bỏ rắn độc vào cây đàn của nhà vua và bít lại bằng bó hoa. Đó là cây đàn quý đi đâu vua cũng mang theo. Vì không biết nên nhà vua đã mang cây đàn vào cung của hoàng hậu Sāmāvatī. Khi rắn bò ra, Māgandiyā giả vờ la lên, khiến vua tưởng Sāmāvatī hãm hại mình. Nhà vua vừa sợ hãi, vừa tức giận, lệnh cho người mang chiếc cung khổng lồ đến để trừng phạt hoàng hậu. Khi đó, Sāmāvatī bình tĩnh khuyên nhủ năm trăm cung nữ của mình rằng, hãy khởi tâm từ, lòng yêu thương đến đức vua như thương chính mình.
Nhà vua tức giận, lệnh cho người mang chiếc cung khổng lồ đến để trừng phạt hoàng hậu (ảnh minh họa)
Trong cơn giận, nhà vua nhắm cung tên thẳng ngực Sāmāvatī và các cung nữ đứng sau bà. Kỳ diệu thay, nhờ oai lực tâm từ bi thuần khiết của hoàng hậu, mũi tên vừa bay ra liền quay ngược trở lại, hướng thẳng vào tim vua Udena.
Khi đó, nhà vua sửng sốt, bởi mũi tên này có thể xuyên thủng cả tảng đá, không có vật gì có thể cản được. Vậy mà khi gặp hoàng hậu Sāmāvatī, tấm lòng từ bi, hiền thiện của bà đã khiến mũi tên phải quay lại. Vua Udena buông cung, quỳ xuống trước Sāmāvatī và xin được nương tựa nơi bà. Bà cương quyết từ chối. Cuối cùng, nhà vua bày tỏ nguyện vọng được nương tựa Đức Phật - vị đạo sư của bà.
Và rồi, vua Udena tìm đến Đức Như Lai xin quy y và thỉnh Ngài thọ nhận sự cúng dường trong suốt bảy ngày. Và kể từ đó, vua Udena trở thành Phật tử chân chính.
Khởi duyên tạc tượng Đức Phật Thích Ca
Vào một mùa an cư, Đức Phật lên cung trời Đao Lợi để thuyết Pháp cho mẫu thân và chúng chư Thiên. Trong suốt ba tháng ấy, vì lòng tưởng nhớ Đức Phật không nguôi, nhà vua trở nên ưu sầu, ngày đêm mất ăn mất ngủ, xao lãng việc triều chính. Sau khi bạch việc này lên Tăng chúng, Đức Phật cho phép ông tạc hình tượng Ngài để hàng ngày được đảnh lễ và bày tỏ lòng kính ngưỡng.
Tuy nhiên, khi nhà vua ban sắc lệnh triệu tập những người thợ giỏi trong nước để tạc tượng, tất cả họ đều e ngại, không ai dám nhận. Bởi tướng hảo của Đức Như Lai vô cùng trang nghiêm, thanh tịnh, không phải ai cũng có thể tái hiện được trọn vẹn.
Lúc bấy giờ, một vị Thần cõi Trời tên là Tỳ Thủ Yết Ma, đã hóa thân thành người thợ mộc, xuống trợ duyên cho vua Udena tạo hình tượng Đức Phật. Chỉ trong thời gian ngắn, vị Thần đã tạo xong hình tượng của Ngài bằng gỗ chiên đàn, thể hiện ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp. Bức tượng trở thành tôn tượng đầu tiên trong lịch sử Phật giáo, được hình thành từ lòng tôn kính và nỗi nhớ da diết của vua Udena cùng muôn dân đối với Đức Thế Tôn.
Sự kiện được ghi lại trong nhiều kinh điển như kinh Tăng Nhất A-Hàm - Quyển 26 (Phẩm 34: Đẳng Kiến), kinh Phật Thuyết Đại Thừa Tạo Tượng Công Đức,...
Xem thêm: Công đức tạc tượng Phật: Cách tạo tượng giúp sinh vô lượng phước lành
Nhờ lòng từ bi và đức hạnh nơi hoàng hậu Sāmāvatī, vua Udena đã nhìn lại chính mình và cảm phục trước phẩm hạnh cao quý của bà - một đệ tử thuần thành của Đức Thế Tôn. Chính nhân duyên này đã khiến nhà vua quay về nương tựa Tam Bảo, trở thành vị hộ Pháp chân chính.
Qua đó, chúng ta càng thấy rõ, nương tựa Đức Phật sẽ được phước lành, có thể vượt qua những nghịch cảnh một cách nhiệm mầu, như chính cách hoàng hậu đã vượt qua khổ nạn và khéo léo gieo duyên cho vua Udena bước vào con đường thiện lành. Cũng từ thiện tâm được mở ra, nhân duyên tạo tác và lễ bái tôn tượng Đức Phật đã ra đời, đem lại công đức lớn lao cho bao thế hệ về sau.
Nhân vật Phật giáo🞄 23/11/2025
Ngài Na Tiên là người đã dùng trí tuệ siêu phàm, vô song của mình để nhiếp phục vua Mi Lan Đà kiêu hùng bậc nhất và giúp chánh Pháp được hưng thịnh, xiển dương.
Nhân vật Phật giáo 🞄 23/11/2025
Ngài Na Tiên là người đã dùng trí tuệ siêu phàm, vô song của mình để nhiếp phục vua Mi Lan Đà kiêu hùng bậc nhất và giúp chánh Pháp được hưng thịnh, xiển dương.
Nhân vật Phật giáo🞄 16/11/2025
A Xà Thế là vị vua phạm tội giết cha, hại Phật. Nhưng nhờ lòng từ bi hóa độ của Như Lai mà vua A Xà Thế biết sám hối, giải thoát khỏi địa ngục khổ đau.
Nhân vật Phật giáo 🞄 16/11/2025
A Xà Thế là vị vua phạm tội giết cha, hại Phật. Nhưng nhờ lòng từ bi hóa độ của Như Lai mà vua A Xà Thế biết sám hối, giải thoát khỏi địa ngục khổ đau.
Nhân vật Phật giáo🞄 15/11/2025
Thiền sư Khuy Cơ là vị thiền sư có nhân duyên xuất gia đặc biệt. Thời tại gia, Ngài được hưởng sung sướng, nên khi vua hạ lệnh cho Ngài đi tu, Ngài yêu cầu phải có ba xe theo: xe rượu, xe thịt, xe gái đẹp,...
Nhân vật Phật giáo 🞄 15/11/2025
Thiền sư Khuy Cơ là vị thiền sư có nhân duyên xuất gia đặc biệt. Thời tại gia, Ngài được hưởng sung sướng, nên khi vua hạ lệnh cho Ngài đi tu, Ngài yêu cầu phải có ba xe theo: xe rượu, xe thịt, xe gái đẹp,...
Nhân vật Phật giáo🞄 15/11/2025
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn là vị thiền sư có nhân duyên ngộ đạo rất đặc biệt. Khi nghe tiếng sỏi văng vào gốc tre, Ngài ngộ ra sự “nghèo” trong tâm (đó là khi tâm sạch trơn, không nắm giữ,...).
Nhân vật Phật giáo 🞄 15/11/2025
Thiền sư Hương Nghiêm Trí Nhàn là vị thiền sư có nhân duyên ngộ đạo rất đặc biệt. Khi nghe tiếng sỏi văng vào gốc tre, Ngài ngộ ra sự “nghèo” trong tâm (đó là khi tâm sạch trơn, không nắm giữ,...).
Nhân vật Phật giáo🞄 13/11/2025
Vua Mi Lan Đà là vị đế vương đã từng bức bách các Sa-môn bởi trí biện luận sắc bén. Nhưng nhờ có cuộc vấn đáp với Ngài Na Tiên mà vua được khai ngộ, trở thành người hộ trì Phật Pháp.
Nhân vật Phật giáo 🞄 13/11/2025
Vua Mi Lan Đà là vị đế vương đã từng bức bách các Sa-môn bởi trí biện luận sắc bén. Nhưng nhờ có cuộc vấn đáp với Ngài Na Tiên mà vua được khai ngộ, trở thành người hộ trì Phật Pháp.
Nhân vật Phật giáo🞄 07/11/2025
Đức Phật từ chối tấm y của di mẫu Kiều Đàm Di dâng cúng. Bởi Ngài muốn bà cúng dường chư Tăng, để kết duyên lành với Tam Bảo và hưởng phúc báu trong mai sau.
Nhân vật Phật giáo 🞄 07/11/2025
Đức Phật từ chối tấm y của di mẫu Kiều Đàm Di dâng cúng. Bởi Ngài muốn bà cúng dường chư Tăng, để kết duyên lành với Tam Bảo và hưởng phúc báu trong mai sau.
Nhân vật Phật giáo🞄 04/11/2025
Thiên Ma Ba Tuần (Ma Vương) là vua cõi Trời Tha Hóa Tự Tại (cõi Trời cao nhất trong cõi Trời Dục Giới), chuyên cản phá thiện pháp.
Nhân vật Phật giáo 🞄 04/11/2025
Thiên Ma Ba Tuần (Ma Vương) là vua cõi Trời Tha Hóa Tự Tại (cõi Trời cao nhất trong cõi Trời Dục Giới), chuyên cản phá thiện pháp.
Nhân vật Phật giáo🞄 02/11/2025
Đức Phổ Hiền Bồ Tát được biết đến với 10 hạnh nguyện vô cùng cao quý, rộng lớn. Nếu ai thực hành theo 10 hạnh nguyện sẽ được lợi ích trong hiện tại và vị lai.
Nhân vật Phật giáo 🞄 02/11/2025
Đức Phổ Hiền Bồ Tát được biết đến với 10 hạnh nguyện vô cùng cao quý, rộng lớn. Nếu ai thực hành theo 10 hạnh nguyện sẽ được lợi ích trong hiện tại và vị lai.
Nhân vật Phật giáo🞄 02/11/2025
Bồ tát Long Thọ là vị chư Tăng nổi tiếng, Tổ sư thứ 14 của Thiền Tông. Ngài từng cảm hóa được tên trộm trở thành người lương thiện, quay về tu tập và đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 02/11/2025
Bồ tát Long Thọ là vị chư Tăng nổi tiếng, Tổ sư thứ 14 của Thiền Tông. Ngài từng cảm hóa được tên trộm trở thành người lương thiện, quay về tu tập và đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 31/10/2025
Thánh Tổ Kiều Đàm Di (di mẫu của Đức Phật) là bậc Ni trưởng đạo hạnh, người có công lớn trong việc giúp người nữ được xuất gia, đặt nền móng cho Ni đoàn.
Nhân vật Phật giáo 🞄 31/10/2025
Thánh Tổ Kiều Đàm Di (di mẫu của Đức Phật) là bậc Ni trưởng đạo hạnh, người có công lớn trong việc giúp người nữ được xuất gia, đặt nền móng cho Ni đoàn.
Nhân vật Phật giáo🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai của Thái tử Tất Đạt Đa (tức Đức Phật). Trong lần Đức Phật về thăm quê, La Hầu La đã xin Phật gia tài và Ngài đã trao tài sản siêu thế của bậc Thánh cho con trai.
Nhân vật Phật giáo 🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai của Thái tử Tất Đạt Đa (tức Đức Phật). Trong lần Đức Phật về thăm quê, La Hầu La đã xin Phật gia tài và Ngài đã trao tài sản siêu thế của bậc Thánh cho con trai.
Nhân vật Phật giáo🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai duy nhất của Thái tử Tất Đạt Đa (Đức Phật sau này), xuất gia từ năm 7 tuổi. Ngài đã tu hạnh nhẫn nhục và chứng đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 31/10/2025
La Hầu La là con trai duy nhất của Thái tử Tất Đạt Đa (Đức Phật sau này), xuất gia từ năm 7 tuổi. Ngài đã tu hạnh nhẫn nhục và chứng đắc Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 16/10/2025
Vua Lưu Ly (hay còn gọi là Tỳ Lưu Ly) là người con trai thứ hai của đức vua Ba Tư Nặc, trị vì nước Kiều Tát La; mẹ của ông là hoàng hậu Mạt Lợi.
Nhân vật Phật giáo 🞄 16/10/2025
Vua Lưu Ly (hay còn gọi là Tỳ Lưu Ly) là người con trai thứ hai của đức vua Ba Tư Nặc, trị vì nước Kiều Tát La; mẹ của ông là hoàng hậu Mạt Lợi.
Nhân vật Phật giáo🞄 03/10/2025
Để đủ nhân duyên trở thành đại đệ tử của Đức Phật trong kiếp này, Tôn giả Xá Lợi Phất và Tôn giả Mục Kiều Liên đã cùng lập lời nguyện trong quá khứ.
Nhân vật Phật giáo 🞄 03/10/2025
Để đủ nhân duyên trở thành đại đệ tử của Đức Phật trong kiếp này, Tôn giả Xá Lợi Phất và Tôn giả Mục Kiều Liên đã cùng lập lời nguyện trong quá khứ.
Nhân vật Phật giáo🞄 01/10/2025
Liên Hoa Sắc là vị Tỳ Kheo Ni có thần thông bậc nhất trong Ni chúng. Nhờ Đức Phật giáo hóa, từ một kỹ nữ mà bà đã giác ngộ, xuất gia và chứng Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo 🞄 01/10/2025
Liên Hoa Sắc là vị Tỳ Kheo Ni có thần thông bậc nhất trong Ni chúng. Nhờ Đức Phật giáo hóa, từ một kỹ nữ mà bà đã giác ngộ, xuất gia và chứng Thánh quả.
Nhân vật Phật giáo🞄 23/9/2025
Ngài Bàn Đặc là người kém trí, bốn tháng không thuộc nổi một bài kệ. Nhờ nhất tâm vâng lời Phật dạy mà Ngài đã đắc đạo, thông suốt tam tạng kinh điển.
Nhân vật Phật giáo 🞄 23/9/2025
Ngài Bàn Đặc là người kém trí, bốn tháng không thuộc nổi một bài kệ. Nhờ nhất tâm vâng lời Phật dạy mà Ngài đã đắc đạo, thông suốt tam tạng kinh điển.
Nhân vật Phật giáo🞄 20/9/2025
Tu Bạt Đà La là vị đệ tử cuối cùng được Đức Phật thế độ trước khi Ngài nhập Niết bàn. Trước đó, ông thuộc tầng lớp Bà-la-môn, được dân chúng trọng vọng.
Nhân vật Phật giáo 🞄 20/9/2025
Tu Bạt Đà La là vị đệ tử cuối cùng được Đức Phật thế độ trước khi Ngài nhập Niết bàn. Trước đó, ông thuộc tầng lớp Bà-la-môn, được dân chúng trọng vọng.
Nhân vật Phật giáo🞄 12/9/2025
Angulimala là tên tướng cướp khét tiếng bạo tàn, gieo rắc sự khiếp sợ cho dân chúng, sau này tu hành trở thành Thánh Tăng trong giáo đoàn của Đức Phật.
Nhân vật Phật giáo 🞄 12/9/2025
Angulimala là tên tướng cướp khét tiếng bạo tàn, gieo rắc sự khiếp sợ cho dân chúng, sau này tu hành trở thành Thánh Tăng trong giáo đoàn của Đức Phật.
Nhân vật Phật giáo🞄 02/9/2025
Phật Di Lặc là vị Phật tương lai, ngay sau thời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Hiện tại, Ngài chưa đản sinh mà vẫn là một vị Bồ tát ở cung trời Đâu Suất.
Nhân vật Phật giáo 🞄 02/9/2025
Phật Di Lặc là vị Phật tương lai, ngay sau thời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Hiện tại, Ngài chưa đản sinh mà vẫn là một vị Bồ tát ở cung trời Đâu Suất.
