Mục Lục [Ẩn]
Tứ diệu đế là triết lý duy nhất giúp chúng ta thoát khỏi mọi khổ đau trong cuộc sống, đạt đến hạnh phúc tối thượng. Đây là giáo lý căn bản và xuyên suốt của đạo Phật, rất cần thiết cho những ai mong muốn tìm được cuộc sống bình an, hạnh phúc chân thật. Đã là người tu học Phật thì phải thực hành Tứ diệu đế.
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ những nội dung cơ bản về tứ diệu đế cũng như phương pháp để thoát khỏi khổ đau. Kính mời quý vị cùng đón đọc!
Tứ diệu đế là gì?
“Tứ” nghĩa là bốn; “diệu” là cao quý, vi diệu, nhiệm màu và vô cùng lợi ích; đế là sự thật.
Như vậy, “Tứ diệu đế” (hay còn gọi là “Tứ Thánh đế”, “Tứ chân đế” hay gọi tắt là “Tứ đế”) là bốn sự thật vi diệu của cuộc đời.
Đó là bốn sự thật về sự khổ (khổ đế), nguyên nhân của khổ (tập đế), cách giải quyết khổ (diệt đế) và con đường đưa đến hạnh phúc tối hậu (đạo đế).
Nhân duyên Đức Phật thuyết Tứ diệu đế
Sau khi Đức Phật thành tựu đạo quả, trở thành bậc Chính Đẳng Chính Giác, Ngài đã băn khoăn, do dự không biết có nên đi thuyết Pháp không? Bởi lẽ, giáo Pháp mà Ngài chứng đạt rất cao siêu, vi diệu, chúng sinh khó thâm nhập được.
Biết được tâm ý của Đức Phật cùng với lòng tha thiết cầu thỉnh Pháp, Phạm thiên Sahampati đã 3 lần thỉnh Phật truyền bá Phật Pháp đến với chúng sinh. Nhận lời thỉnh cầu, Đức Phật đã quyết định lên đường chuyển bánh xe Pháp. Nơi đầu tiên Ngài đến là vườn Lộc Uyển (vườn Nai), thuyết Tứ Diệu Đế cho 5 anh em ông Kiều Trần Như. Sau đó, họ đều giác ngộ, chứng Thánh quả và trở thành những vị tu sĩ Phật giáo đầu tiên. Bấy giờ, Tăng được hình thành.
Tứ diệu đế của Phật giáo gồm những gì?
Tứ diệu đế bao gồm Khổ Đế, Tập Đế, Diệt Đế và Đạo Đế.
Khổ đế
Chân lý thứ nhất - Khổ đế là thực tại đau khổ: sinh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, thương yêu mà phải xa lìa là khổ, thù ghét mà phải gặp nhau là khổ, mong cầu mà không toại nguyện là khổ, chấp vào thân năm uẩn là khổ và cuối cùng là sầu bi, ưu phiền khổ não. Đây là thánh đế thứ nhất, là sự thật đầu tiên mà chúng ta phải tiếp nhận, gọi là khổ đế.
1. Sinh là khổ
Khi mang thai, người mẹ và thai nhi ở trong bụng đều có những nỗi khổ. Thai nhi ở trong bụng mẹ như ngục tù, chín tháng tối tăm, nhầy nhụa, chịu đựng đủ thứ nóng lạnh. Mẹ ăn nóng thì con bị nóng, mẹ ăn lạnh thì con bị lạnh. Người mẹ khi ấy cũng không hề sung sướng, rất nặng nề, vất vả, mệt nhọc.
Hơn thế nữa, cửa sinh cũng là cửa tử, có không ít trường hợp người phụ nữ vì sinh con mà phải bỏ mạng, thậm chí mất cả hai mẹ con. Khi ra đời, đứa trẻ phải tiếp xúc với môi trường bên ngoài với những cảm giác đau, rát và rất khác lạ nên vừa chào đời đã khóc.
Sau khi sinh ra, để nuôi sống được thân tứ đại cũng rất cực khổ, phải ngày đêm làm lụng vất vả. Tứ đại bao gồm: đất, nước, gió, lửa luôn tranh đấu với nhau, sinh ra vô vàn bệnh trên thân. Nước mạnh thì gây nên bệnh phù thũng, địa mạnh thì sinh bệnh trì trệ, bệnh phì, hỏa mạnh thì sinh ra bệnh gầy mòn, phong mạnh thì sinh đau nhức. Cho nên, để nuôi dưỡng thân này là vô cùng cực khổ, ngày ngày phải điều hòa thân thể. Hôm nay người mình nóng phải ăn đồ mát, người mình khát phải uống bù nước, mình bị táo bón phải ăn đồ nhuận tràng,…
Khi mang thai, người mẹ phải chịu nhiều áp lực, mệt mỏi (ảnh minh hoạ)
2. Già là khổ
Khi tới tuổi 50 trở lên, chúng ta bắt đầu thấm thía già là khổ, bởi khi ấy cơ thể bắt đầu suy yếu: mắt mờ, tai điếc, tay mỏi, gối chùn, lưng còng, đãng trí, parkinson… Và không chỉ thân thể mà tâm trí chúng ta cũng nhiều phiền não khi phải đối mặt với nỗi lo sợ tuổi già mất dần đi giá trị.
Tuổi già phải đối diện với việc sức khỏe suy yếu, nỗi lo không còn nhiều giá trị (ảnh minh hoạ)
3. Bệnh là khổ
Bệnh là khổ nên chẳng ai muốn mình mang bệnh. Chúng ta có thể mắc bệnh từ virus bên ngoài, môi trường ô nhiễm, thức ăn độc hại; cũng có những bệnh phát sinh ngay từ cơ thể, như các ung, nhọt tự mọc lên và kết lại bên trong, khiến chúng ta vô cùng đau đớn.
Không ai tránh khỏi bệnh tật, không bệnh nọ cũng bệnh kia. Trong đời, ai cũng đều có bệnh và cảm thấy rất đau khổ, sợ hãi.
Bệnh tật - Nỗi khổ không thể tránh khỏi của mỗi con người (ảnh minh hoạ)
4. Chết là khổ
Chết là chấm hết cuộc đời, phải buông bỏ, để lại hết, hai tay trắng ra đi nhưng không biết đi đâu, con đường phía trước tối tăm, mịt mờ.
Việc chết cũng giống như đang đêm có người đuổi ra khỏi nhà và mình không biết phải đi đâu nên bản thân sẽ thấy rất sợ. Ngược lại, nếu đuổi đi mà biết nơi đến, biết đường đi thì không còn sợ hãi. Mặt khác, chết là bỏ lại tất cả: Công danh, địa vị, tài sản, vợ con, thân thể. Cho nên, chết là một sự khổ lớn của chúng sinh. Tuy nhiên, sự thật của cuộc đời là ai cũng phải chết.
5. Ái biệt ly khổ
Việc phải xa lìa những người mình yêu thương, quý mến là rất khổ. Trong gia đình, cha mẹ li thân, li dị thì mình khổ. Hoặc bạn bè, người yêu của mình phải chuyển đi công tác xa, hay đi nước ngoài, mình đều khổ.
Muốn người thân, người yêu ở bên cạnh nhưng sự đời không cho phép và thường trái ý mình.
6. Oán tắng hội khổ
Nỗi khổ thứ sáu là dù ghét nhau mà vẫn phải chạm mặt. Không rõ vì lý do gì, những người mình không ưa, thậm chí là ghét lại hay ở gần mình. Đó cũng là nỗi khổ của chúng ta.
7. Cầu bất đắc khổ
Chúng ta mong cả trăm nghìn điều, đi chùa, đi đền, đi phủ khấn vái nhưng không được toại ý là khổ. Có khi mong cầu nhưng lại nhận phải điều trái ngược, không như ý, khiến khổ chồng thêm khổ.
Những mong muốn ở đời như công danh, tiền bạc, tình yêu, con cái,... mà bất như ý, đều khiến chúng ta khổ.
8. Ngũ ấm xí thịnh khổ
Ngũ ấm bao gồm: sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Nếu ngũ ấm cường thịnh hoặc suy quá cũng khổ. Nơi thân tâm chúng ta sinh ra rất nhiều điều phiền muộn, nỗi buồn bâng quơ, những suy nghĩ vu vơ, tự nhiên trong lòng thấy buồn chán nhưng không biết nguyên nhân. Đó là thân ngũ ấm bừng cháy, những ham muốn của thân tâm không được thỏa mãn sẽ khiến ta đau khổ. Chúng ta bị chính thân này thiêu đốt ngày đêm, hàng ngày bởi tất cả dục vọng ham muốn, làm cho chúng ta khổ.
Ví dụ: Lưỡi thường cũng thèm vị (với cảm thọ cường thịnh) thì khổ, lưỡi không thể nếm được mùi vị cũng khổ; hoặc trong đầu nhiều suy nghĩ, tư tưởng quá thì loạn, mà ít quá lại không thể tư duy ra vấn đề cũng khổ;...
Để cảm nhận, thấu tỏ được những sự khổ ở đời, chúng ta cần tư duy, nhận biết và hiểu sâu sắc về những vấn đề mà chúng ta gặp phải. Những điều chúng ta cho là vui sướng, khoái lạc, hạnh phúc thật sự là giả tạm, không có thật. Nó chỉ là biến thể của cái khổ, giảm khổ, không phải là hạnh phúc chân thật.
Đức Phật chỉ dạy rằng, đời người gần như ai cũng trải qua tám cái khổ lớn này. Và bên cạnh đó còn vô vàn những cái khổ khác. Người tu mà không thẩm thấu cái khổ thì chưa phải là học Phật.
Tập đế
Chân lý thứ hai trong Tứ Thánh đế mà Đức Phật dạy là Tập đế. “Tập” là nguyên nhân tích tập, hội tụ lâu ngày mà thành; còn “đế” là sự thật. “Tập đế” là sự thật về các nguyên nhân dẫn đến đau khổ của chúng sinh.
Nguyên nhân dẫn đến đau khổ là vô minh và ái dục. Ái dục là tham đắm, bám víu vào ngũ dục lục trần. Vô minh là chấp thủ về cái ta, cái của ta; chấp thủ về tôi, cái của tôi; bám chấp vào nó, cho rằng có một cái tôi, cái ta thật. Vô minh và ái dục là gốc sâu xa để sinh ra quả khổ cho chúng ta ở đời này.
Diệt đế trong tứ diệu đế
Chân lý thứ ba là Diệt đế. Chữ “diệt” là chết, diệt hết, không còn. Diệt đế ở đây Đức Phật dạy: sự thật về diệt hết khổ.
Diệt đế này còn gọi là Niết-bàn. Niết-bàn là vắng bóng của tất cả mọi khổ đau. Các khổ đau đã diệt tận, các phiền não diệt hết, ở đó không còn một chút khổ đau nào cả.
Đạo đế
Chân lý thứ tư gọi là Đạo đế, “đạo” là con đường - tức là con đường để đi đến Niết-bàn, đến chỗ diệt hết khổ, là phương pháp, là cách thức để đi đến chỗ diệt hết khổ đau.
Đức Phật từng dạy rằng: Sự thật thứ tư là con đường diệt khổ cho tất cả chúng sinh. Gọi là con đường thực hành tám điều - tức là Bát Chính Đạo.
- Thứ nhất là chính tri kiến. Tức là hiểu biết chân chính, nhận thức một cách chân chính, đúng đắn. Chúng ta phải lấy con mắt chính tri kiến để mà xem xét sự vật, hiện tượng.
- Thứ hai là chính tư duy, tức là suy nghĩ đúng đắn dựa trên cơ sở của chính kiến, từ nhận thức ban đầu chính kiến chúng ta phải tư duy đúng đắn.
- Thứ ba là chính ngữ là lời nói chân chính. Từ tư duy đến ngôn ngữ, tư duy chân chính mới có thể nói lời chân chính, lợi ích; không nói những lời ác, lời tổn hại.
- Thứ tư là chính nghiệp. Tức là tạo nghiệp chân chính. Chúng ta có ba nghiệp ở nơi thân tâm này: thân nghiệp, khẩu nghiệp và ý nghiệp. Tức là chính tâm để tu thân. Từ tâm ngay chính mà khiến cho thân, hành vi, lời nói, ý nghĩ ngay chính.
- Thứ năm là chính mạng. Tức là nuôi sống mạng sống của mình chân chính, không bằng những nghề nghiệp ác, nghề nghiệp tà.
- Thứ sáu là chính tinh tấn, là nỗ lực, chăm chỉ một cách đúng đắn.
- Thứ bảy là chính niệm. Nghĩa là suy nghĩ, nhớ nghĩ những điều đúng đắn.
- Thứ tám là chính định.
Tám điều trên gọi là Bát chính đạo, là con đường dẫn chúng ta đạt được Niết-bàn, hết khổ đau.
Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh về Tứ diệu đế. Mong rằng bài viết trên sẽ giúp quý vị hiểu rõ hơn về bốn chân lý màu nhiệm giúp mỗi chúng ta giải thoát khỏi khổ đau. Từ đó biết ứng dụng lời Phật dạy, lấy Tứ diệu đế làm “ngọn đèn” để tu tập hướng đến con đường giác ngộ, an vui.
Bài viết🞄 15/11/2024
Trong dân gian Việt Nam lưu truyền rất nhiều phong tục ngày Tết Nguyên đán. Tùy theo vùng miền Bắc - Trung - Nam sẽ có những phong tục tập quán khác nhau.
Bài viết 🞄 15/11/2024
Trong dân gian Việt Nam lưu truyền rất nhiều phong tục ngày Tết Nguyên đán. Tùy theo vùng miền Bắc - Trung - Nam sẽ có những phong tục tập quán khác nhau.
Bài viết🞄 23/10/2024
Chùa Ba Vàng mong muốn được chung tay góp sức cùng các tổ chức, đoàn thể, chính quyền các cấp để giúp bà con khắc phục hậu quả bão Yagi để lại...
Bài viết 🞄 23/10/2024
Chùa Ba Vàng mong muốn được chung tay góp sức cùng các tổ chức, đoàn thể, chính quyền các cấp để giúp bà con khắc phục hậu quả bão Yagi để lại...
Bài viết🞄 21/10/2024
Bài kinh “Nhân duyên của giàu nghèo” sẽ lý giải tại sao lại có kẻ giàu, người nghèo. Đồng thời, chỉ ra cách để có được tài sản dựa theo quan điểm đạo Phật.
Bài viết 🞄 21/10/2024
Bài kinh “Nhân duyên của giàu nghèo” sẽ lý giải tại sao lại có kẻ giàu, người nghèo. Đồng thời, chỉ ra cách để có được tài sản dựa theo quan điểm đạo Phật.
Bài viết🞄 20/10/2024
Áp dụng 11 điều theo lời Phật dạy sẽ giúp phụ nữ trở nên đẹp từ tướng mạo đến tâm hồn, được yêu mến và đón nhận nhiều điều tốt lành trong đời này và đời sau.
Bài viết 🞄 20/10/2024
Áp dụng 11 điều theo lời Phật dạy sẽ giúp phụ nữ trở nên đẹp từ tướng mạo đến tâm hồn, được yêu mến và đón nhận nhiều điều tốt lành trong đời này và đời sau.
Bài viết🞄 07/10/2024
Trong bài kinh Làm giàu, Đức Phật khuyến khích người đệ tử tại gia phải bằng sự nỗ lực tinh tấn, sử dụng trí tuệ và sức lực của bản thân để làm ra tài sản một cách hợp pháp.
Bài viết 🞄 07/10/2024
Trong bài kinh Làm giàu, Đức Phật khuyến khích người đệ tử tại gia phải bằng sự nỗ lực tinh tấn, sử dụng trí tuệ và sức lực của bản thân để làm ra tài sản một cách hợp pháp.
Bài viết🞄 23/9/2024
Tổ Sư Ma Ha Sa Môn Tuệ Bích Phổ Giác là người đã có công tiếp nối các bậc Long Tượng khai sơn ngôi chùa Ba Vàng. Hơn 300 năm sau, Thầy Thích Trúc Thái Minh là người đã kế nghiệp chư Tổ khai sơn, gây dựng ngôi già lam Ba Vàng.
Bài viết 🞄 23/9/2024
Tổ Sư Ma Ha Sa Môn Tuệ Bích Phổ Giác là người đã có công tiếp nối các bậc Long Tượng khai sơn ngôi chùa Ba Vàng. Hơn 300 năm sau, Thầy Thích Trúc Thái Minh là người đã kế nghiệp chư Tổ khai sơn, gây dựng ngôi già lam Ba Vàng.
Bài viết🞄 19/8/2024
Dưới đây là các bản nhạc Vu Lan với giai điệu xúc động, lời bài hát dễ nghe, dễ thuộc, gợi nhớ về ân nghĩa và những lo toan, vất vả của mẹ cha.
Bài viết 🞄 19/8/2024
Dưới đây là các bản nhạc Vu Lan với giai điệu xúc động, lời bài hát dễ nghe, dễ thuộc, gợi nhớ về ân nghĩa và những lo toan, vất vả của mẹ cha.
Bài viết🞄 16/8/2024
Những điều kiêng kỵ trong tháng cô hồn là không đúng. Sở dĩ có những kiêng kỵ là do dân gian quan niệm tháng cô hồn là tháng xá tội vong nhân
Bài viết 🞄 16/8/2024
Những điều kiêng kỵ trong tháng cô hồn là không đúng. Sở dĩ có những kiêng kỵ là do dân gian quan niệm tháng cô hồn là tháng xá tội vong nhân
Bài viết🞄 16/8/2024
Cúng Rằm tháng 7 từ lâu đã trở thành truyền thống của mỗi gia đình Việt, là dịp để con cháu bày tỏ lòng hiếu kính, tri ân đến ông bà, tổ tiên...
Bài viết 🞄 16/8/2024
Cúng Rằm tháng 7 từ lâu đã trở thành truyền thống của mỗi gia đình Việt, là dịp để con cháu bày tỏ lòng hiếu kính, tri ân đến ông bà, tổ tiên...
Bài viết🞄 16/8/2024
Lễ Vu Lan báo hiếu có nguồn gốc từ đạo Phật. Đây là cơ hội quý báu để những người con được thực hành tâm tri ân và đền ân đối với cha mẹ của mình.
Bài viết 🞄 16/8/2024
Lễ Vu Lan báo hiếu có nguồn gốc từ đạo Phật. Đây là cơ hội quý báu để những người con được thực hành tâm tri ân và đền ân đối với cha mẹ của mình.
Bài viết🞄 23/6/2024
Tu tập Bát quan trai giới sẽ sinh ra nhiều công đức phúc báu cho những ai thực tập trì giới. Đặc biệt, công đức tu Bát quan trai còn giúp chúng ta chuyển hóa khổ đau ngay trong hiện tại.
Bài viết 🞄 23/6/2024
Tu tập Bát quan trai giới sẽ sinh ra nhiều công đức phúc báu cho những ai thực tập trì giới. Đặc biệt, công đức tu Bát quan trai còn giúp chúng ta chuyển hóa khổ đau ngay trong hiện tại.
Bài viết🞄 22/6/2024
Hiện nay, nhiều cặp vợ chồng đang phải đối mặt với những bất hòa, xung đột,... do chưa hiểu nhau và thiếu tôn trọng đạo lý vợ chồng. Những mâu thuẫn khiến họ đau khổ, mệt mỏi, thậm chí gia đình tan vỡ.
Bài viết 🞄 22/6/2024
Hiện nay, nhiều cặp vợ chồng đang phải đối mặt với những bất hòa, xung đột,... do chưa hiểu nhau và thiếu tôn trọng đạo lý vợ chồng. Những mâu thuẫn khiến họ đau khổ, mệt mỏi, thậm chí gia đình tan vỡ.
Bài viết🞄 09/6/2024
Trong cụm từ “Tết Đoan Ngọ” thì “Đoan” là đầu mối, “Ngọ” là giờ ngọ. Như vậy theo quan niệm dân gian, Tết Đoan Ngọ có thể nghĩa là ăn Tết vào giờ ngọ
Bài viết 🞄 09/6/2024
Trong cụm từ “Tết Đoan Ngọ” thì “Đoan” là đầu mối, “Ngọ” là giờ ngọ. Như vậy theo quan niệm dân gian, Tết Đoan Ngọ có thể nghĩa là ăn Tết vào giờ ngọ
Bài viết🞄 09/6/2024
Để mâm cúng Tết Đoan Ngọ được đầy đủ và mang lại nhiều lợi ích, chúng ta nên chuẩn bị 3 lễ: Cúng Phật: Sắm đủ hoặc sắm tùy duyên các loại:...
Bài viết 🞄 09/6/2024
Để mâm cúng Tết Đoan Ngọ được đầy đủ và mang lại nhiều lợi ích, chúng ta nên chuẩn bị 3 lễ: Cúng Phật: Sắm đủ hoặc sắm tùy duyên các loại:...
Bài viết🞄 28/5/2024
Nghiện game đang là vấn nạn đáng lo ngại trong xã hội hiện nay. Người chơi game ngồi trong nhiều giờ, không ăn, không ngủ...ảnh hưởng đến sức khỏe...
Bài viết 🞄 28/5/2024
Nghiện game đang là vấn nạn đáng lo ngại trong xã hội hiện nay. Người chơi game ngồi trong nhiều giờ, không ăn, không ngủ...ảnh hưởng đến sức khỏe...
Bài viết🞄 26/5/2024
Chúng ta thường chỉ giải mã giấc mơ thông qua kinh nghiệm và chỉ biết được một chút. Chúng ta cũng không có tiêu chuẩn để khẳng định giấc mơ báo điềm gì...
Bài viết 🞄 26/5/2024
Chúng ta thường chỉ giải mã giấc mơ thông qua kinh nghiệm và chỉ biết được một chút. Chúng ta cũng không có tiêu chuẩn để khẳng định giấc mơ báo điềm gì...
